Osady w Królestwie Polskim
Osady w Królestwie Polskim – kategoria osiedli o charakterze miejskim, do której najczęściej zaliczano miasta pozbawione praw miejskich (przed 1869 r. – oddolnie, z inicjatywy mieszkańców lub dziedziców, a od 1869 r. – odgórnie, przez zaborcze władze rosyjskie), rzadziej zurbanizowane osiedla wiejskie. Osady, mimo że nie posiadały praw miejskich, podobnie jak miasteczka galicyjskie i kresowe pełniły funkcje lokalnych ośrodków handlowych i drobnego rzemiosła dla otaczających ich wsi. Osady miejskie były od 1864 poddane mocy obowiązującej ukazu z dnia 19 lutego 1864 r. „o urządzeniu gmin wiejskich”. Miano osady, mimo że nie dawało żadnych dodatkowych praw, pozwalało lokalnej społeczności na wyróżnianie się spośród wsi o tradycyjnie wiejskiej przeszłości, o czym nadal świadczą przydawki stanowiące integralne części nazw niektórych dawnych miast/osad (np. Gorzków-Osada, Komarów-Osada czy Kuczbork-Osada)[1]. Maksymalnie było jednocześnie w Królestwie Polskim 359 osad (w latach 1910–1915).
Osady utworzone przed 1869
W latach 1815–1869 na terenie Kongresówki istniało 16 osad, utworzonych przeważnie ze zdegradowanych miast[1].
Herb | Osada | Powiat | Gubernia | Rok utworzenia | Status od 1867 | Status obecnie |
---|---|---|---|---|---|---|
Błędów | grójecki | warszawska | osada w gminie Błędów | wieś | ||
Czerwin | ostrołęcki | łomżyńska | osada w gminie Czerwin | wieś | ||
Goworowo | ostrołęcki | łomżyńska | osada w gminie Goworowo | wieś | ||
Irena | nowoaleksandryjski | lubelska | 1854 | osada w gminie Iwanowskie Sioło[2] | część miasta Dęblin (od 1944) | |
Jabłonka | mazowiecki | łomżyńska | 1825[3] | osada w gminie Jabłonka[4] | wieś | |
Jedwabne | kolneński | łomżyńska | 1827[3] | osada w gminie Jedwabne | miasto (od 1927-10-31) | |
Kibarty | wyłkowyski | suwalska | 1856 | osada stanowiąca gminę[5] | miasto (od 1919), Litwa | |
Komarówka | radzyński | siedlecka | 1822[6] | osada w gminie Żelizna | wieś | |
Osjaków | wieluński | kaliska | 1793[3] | osada w gminie Radoszewice | miasto (od 2024-01-01) | |
Ryki | garwoliński | siedlecka | 1803[3] | osada w gminie Ryki | miasto (od 1957-01-01) | |
Siedliszcze | chełmski | lubelska | 1821[7] | osada w gminie Siedliszcze | miasto (od 2016-01-01) | |
Sobienie-Jeziory | garwoliński | siedlecka | osada w gminie Sobienie Jeziory | wieś | ||
Sosnowica | włodawski | siedlecka | 1822[8] | osada w gminie Turno | wieś | |
Świerże | chełmski | lubelska | 1822[9] | osada w gminie Świerże | wieś | |
Zaręby Kościelne | ostrowski | łomżyńska | osada w gminie Zaręby Kościelne | wieś | ||
Zieluń | mławski | płocka | osada w gminie Zieluń | wieś |
Osady utworzone w następstwie reformy miejskiej 1869–1870
Największa liczba osad w Królestwie Polskim została utworzona ukazem najwyższym z dnia 13 lipca 1869 r.[10] Postanowieniami Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim w latach 1869–1870 z ogólnej liczby 452 miast 336 odebrano prawa miejskie i zaliczono do osad, włączając do istniejących gmin wiejskich lub tworząc z nich osobne osady stanowiące gminy.
Osady uporządkowane są według daty degradacji (według daty wydania postanowienia, następnie według kolejności w postanowieniach), zachowując oryginalną pisownię (tak jak w odpowiednich postanowieniach).
Lp | Herb | Miasto | Powiat | Gubernia | Ludność 1869[11] | Ludność 1897[12] | Ludność 1911[13] | Status tuż po zmianie | Status obecny |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Wierzbica | radomski | radomska | 1671 | 1429 | 2281 | osada stanowiąca gminę[14] | wieś | |
2 | Wyśmierzyce | radomski | radomska | 1287 | 1454 | 1518 | osada w gminie Radzanów[14] | miasto (od 1922-07-01) | |
3 | Wolanów | radomski | radomska | 375 | 491 | 289 | osada w gminie Wolanów[14] | wieś | |
4 | Jedlińsk | radomski | radomska | 911 | 1361 | 2139 | osada w gminie Jedlińsk[14] | wieś | |
5 | Skaryszew | radomski | radomska | 1312 | 1756 | 2884 | osada w gminie Skaryszew[14] | miasto (od 1922-07-01) | |
6 | Jastrzemb | radomski | radomska | 517 | 623 | 1219 | osada w gminie Rogów[14] | miasto (od 2023-01-01) | |
7 | Przytyk | radomski | radomska | 1441 | 1802 | 4288 | osada w gminie Przytyk[14] | miasto (od 2024-01-01) | |
8 | Białobrzegi | radomski | radomska | 1292 | 2307 | 5624 | osada w gminie Białobrzegi[14] | miasto (od 1958-01-01) | |
9 | Iłża | iłżecki | radomska | 2843 | 4230 | 5910 | osada stanowiąca gminę[14] | miasto (od 1925-04-01) | |
10 | Solec | iłżecki | radomska | 3622 | 2614 | 4808 | osada stanowiąca gminę[14] | miasto (od 2021-01-01) | |
11 | Wąchock | iłżecki | radomska | 1229 | 2128 | 3347 | osada w gminie Wielka Wieś[14] | miasto (od 1994-01-01) | |
12 | Wierzbnik | iłżecki | radomska | 613 | 1787 | 2606 | osada w gminie Wierzbnik[14] | część m. Starachowice (od 1939-04-01; miasto 1919–1939) | |
13 | Grabowiec | iłżecki | radomska | 494 | 591 | 637 | osada w gminie Rzeczniew[14] | wieś | |
14 | Kazanów | iłżecki | radomska | 1036 | 1335 | 1241 | osada w gminie Miechów[14] | wieś | |
15 | Lipsko | iłżecki | radomska | 1862 | 2443 | 2947 | osada w gminie Lipsko[14] | miasto (od 1958-01-01) | |
16 | Tarłów | iłżecki | radomska | 1571 | 1924 | 3248 | osada w gminie Ciszyca[14] | wieś | |
17 | Ciepielów | iłżecki | radomska | 694 | 961 | 1815 | osada w gminie Ciepielów[14] | miasto (od 2024-01-01) | |
18 | Sienno | iłżecki | radomska | 1317 | 1938 | 3725 | osada w gminie Sienno[14] | miasto (od 2024-01-01) | |
19 | Zwoleń | kozienicki | radomska | 3573 | 6011 | 6252 | osada stanowiąca gminę[15] | miasto (od 1925-04-01) | |
20 | Gniewoszew | kozienicki | radomska | 800 | 1078 | 2241 | osada stanowiąca gminę[15] | wieś | |
21 | Granica | kozienicki | radomska | 1400 | 1553 | 2904 | osada stanowiąca gminę[15] | część wsi Gniewoszów (od 1965) | |
22 | Głowaczew | kozienicki | radomska | 1192 | 1801 | 2258 | osada w gminie Marjampol[15] | miasto (od 2024-01-01) | |
23 | Magnuszew | kozienicki | radomska | 1185 | 1632 | 1570 | osada w gminie Trzebień[15] | miasto (od 2024-01-01) | |
24 | Ryczywół | kozienicki | radomska | 1126 | 1087 | 1813 | osada w gminie Świerże Górne[15] | wieś | |
25 | Sieciechów | kozienicki | radomska | 801 | 983 | 1091 | osada w gminie Sieciechów[15] | wieś | |
26 | Janowiec | kozienicki | radomska | 1014 | 1185 | 1430 | osada w gminie Oblassy[15] | wieś | |
27 | Radoszyce | konecki | radomska | 2786 | 3549 | 5035 | osada stanowiąca gminę[15] | miasto (od 2018-01-01) | |
28 | Gowarczew | konecki | radomska | 1436 | 1528 | 2701 | osada w gminie Gowarczew[15] | miasto (od 2024-01-01) | |
29 | Waśniów | opatowski | radomska | 361 | 570 | 980 | osada w gminie Waśniów[15] | wieś | |
30 | Gliniany | opatowski | radomska | 367 | 600 | 977 | osada w gminie Julianów[15] | wieś | |
31 | Kunów | opatowski | radomska | 1186 | 1481 | 2073 | osada w gminie Kunów[15] | miasto (od 1990-01-01) | |
32 | Łagów | opatowski | radomska | 1886 | 2440 | 3606 | osada w gminie Łagów[15] | miasto (od 2018-01-01) | |
33 | Lasocin | opatowski | radomska | 672 | 797 | 724 | osada w gminie Lasocin[15] | wieś | |
34 | Słupia Nowa | opatowski | radomska | 854 | 1674 | 2052 | osada w gminie Słupia[15] | miasto (od 2019-01-01) | |
35 | Ćmielów | opatowski | radomska | 1394 | 1940 | 2315 | osada w gminie Ćmielów[15] | miasto (od 1962-07-18) | |
36 | Raków | opatowski | radomska | 1916 | 2090 | 3134 | osada w gminie Rembów[15] | wieś | |
37 | Ożarów | opatowski | radomska | 2260 | 3339 | 5170 | osada w gminie Ożarów[15] | miasto (od 1988-01-01) | |
38 | Denków | opatowski | radomska | 706 | 1196 | 1193 | osada w gminie Czenstocice[15] | część m. Ostrowiec Św. (od 1954) | |
39 | Iwaniska | opatowski | radomska | 1834 | 2406 | 3641 | osada w gminie Iwaniska[15] | miasto (od 2022-01-01) | |
40 | Przysucha | opoczyński | radomska | 2561 | 2903 | 3892 | osada w gminie Przysucha[15] | miasto (od 1958-01-01) | |
41 | Drzewica | opoczyński | radomska | 863 | 1361 | 2393 | osada w gminie Drzewica[15] | miasto (od 1987-01-01) | |
42 | Klwów | opoczyński | radomska | 1010 | 1075 | 2288 | osada w gminie Klwów[15] | wieś | |
43 | Żarnów | opoczyński | radomska | 1157 | 2035 | 3740 | osada w gminie Topolice[15] | miasto (od 2024-01-01) | |
44 | Odrzywół | opoczyński | radomska | 757 | 1033 | 1507 | osada w gminie Ossa[15] | miasto (od 2024-01-01) | |
45 | Gelniów | opoczyński | radomska | 623 | 840 | 1366 | osada w gminie Geździków[15] | miasto (od 2024-01-01) | |
46 | Skrzynno | opoczyński | radomska | 480 | 544 | 703 | osada w gminie Skrzynsko[15] | wieś | |
47 | Białaczew | opoczyński | radomska | 1020 | 1239 | 2102 | osada w gminie Białaczew[15] | miasto (od 2024-01-01) | |
48 | Koprzywnica | sandomierski | radomska | 1269 | 2152 | 3476 | osada w gminie Koprzywnica[15] | miasto (od 2001-01-01) | |
49 | Bogorja | sandomierski | radomska | 704 | 1185 | 1870 | osada w gminie Wiśniewa[15] | miasto (od 2024-01-01) | |
50 | Połaniec | sandomierski | radomska | 2189 | 2595 | 4411 | osada w gminie Połaniec[15] | miasto (od 1980-01-01) | |
51 | Osiek | sandomierski | radomska | 1267 | 1431 | 1645 | osada w gminie Osiek[15] | miasto (od 1994-07-01) | |
52 | Daleszyce | kielecki | kielecka | 1859 | 1987 | 3631 | osada w gminie Daleszyce[16] | miasto (od 2007-01-01) | |
53 | Bodzentyn | kielecki | kielecka | 1551 | 3550 | 3865 | osada w gminie Bodzentyn[16] | miasto (od 1994-12-30) | |
54 | Słomniki | miechowski | kielecka | 2401 | 3690 | 4760 | osada stanowiąca gminę[16] | miasto (od 1917-02-01) | |
55 | Proszowice | miechowski | kielecka | 1636 | 2627 | 3461 | osada stanowiąca gminę[16] | miasto (od 1923-03-01) | |
56 | Brzesko | miechowski | kielecka | 885 | 1287 | 1557 | osada w gminie Gruszew[16] | miasto (od 2011-01-01) | |
57 | Książ Wielki | miechowski | kielecka | 1160 | 1412 | 2839 | osada w gminie Książ Wielki[16] | miasto (od 2023-01-01) | |
58 | Jędrzejów | jędrzejowski | kielecka | 2639 | 4717 | 6793 | osada stanowiąca gminę[16] | miasto (od 1916-08-18) | |
59 | Małogoszcz | jędrzejowski | kielecka | 1280 | 1883 | 2764 | osada w gminie Małogoszcz[16] | miasto (od 1996-01-01) | |
60 | Wodzisław | jędrzejowski | kielecka | 2977 | 3622 | 6620 | osada w gminie Wodzisław[16] | miasto (od 2021-01-01) | |
61 | Sobków | jędrzejowski | kielecka | 1023 | 1117 | 1293 | osada w gminie Sobków[16] | wieś | |
62 | Szczekociny | włoszczowski | kielecka | 2864 | 3393 | 4107 | osada stanowiąca gminę[16] | miasto (od 1923-01-01) | |
63 | Włoszczowa | włoszczowski | kielecka | 2585 | 3724 | 7656 | osada w gminie Włoszczowa[16] | miasto (od 1919-02-07) | |
64 | Lelów | włoszczowski | kielecka | 847 | 1236 | 1866 | osada w gminie Lelów[16] | wieś | |
65 | Kurzelów | włoszczowski | kielecka | 1177 | 1194 | 1419 | osada w gminie Kurzelów[16] | wieś | |
66 | Secemin | włoszczowski | kielecka | 905 | 1203 | 1784 | osada w gminie Secemin[16] | wieś | |
67 | Nowy Korczyn | stopnicki | kielecka | 3849 | 3787 | 5478 | osada stanowiąca gminę[16] | miasto (od 2019-01-01) | |
68 | Stopnica | stopnicki | kielecka | 2990 | 4420 | 5048 | osada w gminie Stopnica[16] | miasto (od 2015-01-01) | |
69 | Pacanów | stopnicki | kielecka | 1734 | 2451 | 3165 | osada w gminie Pacanów[16] | miasto (od 2019-01-01) | |
70 | Szydłów | stopnicki | kielecka | 1802 | 2368 | 2491 | osada w gminie Szydłów[16] | miasto (od 2019-01-01) | |
71 | Kurozwęki | stopnicki | kielecka | 835 | 1031 | 1251 | osada w gminie Kurozwęki[16] | wieś | |
72 | Oleśnica | stopnicki | kielecka | 1012 | 1164 | 1814 | osada w gminie Oleśnica[16] | miasto (od 2019-01-01) | |
73 | Busk | stopnicki | kielecka | 1213 | 2169 | 2465 | osada w gminie Busk[16] | miasto (od 1916-08-18) | |
74 | Pierzchnica | stopnicki | kielecka | 765 | 1113 | 1494 | osada w gminie Drugnia[16] | miasto (od 2019-01-01) | |
75 | Skalbmierz | pińczowski | kielecka | 695 | 1258 | 1605 | osada w gminie Topole[16] | miasto (od 1927-04-01) | |
76 | Opatowiec | pińczowski | kielecka | 482 | 650 | 1183 | osada w gminie Rogów[16] | miasto (od 2019-01-01) | |
77 | Koszyce | pińczowski | kielecka | 591 | 1049 | 1039 | osada w gminie Filipowice[16] | miasto (od 2019-01-01) | |
78 | Wiślica | pińczowski | kielecka | 2333 | 2508 | 3305 | osada w gminie Hotel Czerwony[16] | miasto (od 2018-01-01) | |
79 | Sławków | olkuski | kielecka | 2682 | 4243 | 6410 | osada stanowiąca gminę[16] | miasto (od 1958-01-01 do 1977-01-31[17] i od 1984-03-15) | |
80 | Żarnowiec | olkuski | kielecka | 1801 | 2472 | 3665 | osada w gminie Żarnowiec[16] | wieś | |
81 | Pilica | olkuski | kielecka | 3883 | 3975 | 7515 | osada w gminie Pilica[16] | miasto (od 1993-12-31) | |
82 | Skała | olkuski | kielecka | 1227 | 2460 | 3831 | osada w gminie Minoga[16] | miasto (od 1987-01-01) | |
83 | Kromołów | olkuski | kielecka | 1672 | 2155 | 3464 | osada w gminie Kromołów[16] | część m. Zawiercie (od 1977-02-01) | |
84 | Ogrodzieniec | olkuski | kielecka | 1122 | 1618 | 2709 | osada w gminie Ogrodzieniec[16] | miasto (od 1973-01-01) | |
85 | Wolbrom | olkuski | kielecka | 3085 | 4815 | 6563 | osada w gminie Wolbrom[16] | miasto (od 1930-05-19) | |
86 | Mordy | siedlecki | siedlecka | 2171 | 2520 | 4047 | osada w gminie Mordy[18] | miasto (od 1919-02-07) | |
87 | Mokobody | siedlecki | siedlecka | 1338 | 1416 | 2373 | osada w gminie Skupie[18] | wieś | |
88 | Miedzna | węgrowski | siedlecka | 1066 | 1013 | 1618 | osada w gminie Miedzna[18] | wieś | |
89 | Liw | węgrowski | siedlecka | 1416 | 1168 | 1931 | osada w gminie Ruchna[18] | wieś | |
90 | Kamieńczyk | węgrowski | siedlecka | 1094 | 1215 | 1698 | osada w gminie Kamieńczyk[18] | wieś | |
91 | Janów | konstantynowski | siedlecka | 2000 | 3861 | 6365 | osada stanowiąca gminę[18] | wieś (miasto 1919–40 i 1944–46) | |
92 | Łosice | konstantynowski | siedlecka | 2282 | 3338 | 5451 | osada stanowiąca gminę[18] | miasto (od 1919-10-22) | |
93 | Sarnaki | konstantynowski | siedlecka | 993 | 1367 | 2046 | osada w gminie Chlebczyn[18] | wieś | |
94 | Konstantynów | konstantynowski | siedlecka | 1059 | 1147 | 2392 | osada w gminie Zakanale[18] | wieś | |
95 | Piszczac | bialski | siedlecka | 1507 | 1938 | 2658 | osada stanowiąca gminę[18] | miasto (od 2024-01-01) | |
96 | Łomazy | bialski | siedlecka | 2853 | 3183 | 5202 | osada stanowiąca gminę[18] | wieś | |
97 | Kodeń | bialski | siedlecka | 2442 | 2772 | 3984 | osada stanowiąca gminę[18] | wieś | |
98 | Rossosz | bialski | siedlecka | 1775 | 1929 | 2969 | osada stanowiąca gminę[18] | wieś | |
99 | Sławatycze | bialski | siedlecka | 2097 | 2769 | 4553 | osada w gminie Sławatycze[18] | wieś | |
100 | Ostrów | włodawski | siedlecka | 3000 | 6079 | 7754 | osada stanowiąca gminę[18] | miasto (od 1919-10-13) | |
101 | Orchówek | włodawski | siedlecka | 493 | 613 | 754 | osada w gminie Włodawa[18] | wieś (część m. Włodawa 1973–1992) | |
102 | Wisznice | włodawski | siedlecka | 1668 | 2039 | 3010 | osada w gminie Horodyszcze[18] | wieś | |
103 | Horodyszcze | włodawski | siedlecka | 786 | 1022 | 1095 | osada w gminie Horodyszcze[18] | wieś | |
104 | Wochyń | radzyński | siedlecka | 2260 | 2768 | 3877 | osada w gminie Lisia Wólka[18] | wieś | |
105 | Kock | łukowski | siedlecka | 3400 | 4724 | 6436 | osada stanowiąca gminę[18] | miasto (od 1919-02-07) | |
106 | Adamów | łukowski | siedlecka | 858 | 1514 | 1671 | osada w gminie Gułów[18] | wieś | |
107 | Stoczek | łukowski | siedlecka | 417 | 1910 | 2532 | osada w gminie Prawda[18] | miasto (od 1919-02-07) | |
108 | Łysobyki | łukowski | siedlecka | 1028 | 1411 | 1963 | osada w gminie Łysobyki[18] | wieś | |
109 | Serokomla | łukowski | siedlecka | 532 | 1051 | 1721 | osada w gminie Serokomla[18] | wieś | |
110 | Łaskarzew | garwoliński | siedlecka | 1491 | 2821 | 3626 | osada w gminie Łaskarzew[18] | miasto (od 1969-01-01) | |
111 | Osieck | garwoliński | siedlecka | 1614 | 1581 | 1144 | osada w gminie Osieck[18] | miasto (od 2024-01-01) | |
112 | Parysów | garwoliński | siedlecka | 1678 | 3140 | 3943 | osada w gminie Pszonka[18] | wieś | |
113 | Maciejowice | garwoliński | siedlecka | 1408 | 2047 | 2950 | osada w gminie Maciejowice[18] | miasto (od 2024-01-01) | |
114 | Stężyca | garwoliński | siedlecka | 1171 | 1410 | 2195 | osada w gminie Pawłowice[18] | wieś | |
115 | Głusk | lubelski | lubelska | 799 | 800 | 1136 | osada w gminie Zemborzyce[19] | część m. Lublin (od 1989-01-01) | |
116 | Wieniawa | lubelski | lubelska | 1642 | 3123 | 4239 | osada w gminie Konopnice[19] | część m. Lublin (od 1916) | |
117 | Bełżyce | lubelski | lubelska | 2188 | 3182 | 4700 | osada w gminie Bełżyce[19] | miasto (od 1958-01-01) | |
118 | Piaski | lubelski | lubelska | 2043 | 3800 | 4507 | osada w gminie Piaski[19] | miasto (od 1993-08-11) | |
119 | Bychawa | lubelski | lubelska | 1377 | 2034 | 3551 | osada w gminie Bychawa[19] | miasto (od 1958-01-01) | |
120 | Biskupice | lubelski | lubelska | 983 | 1476 | 2868 | osada w gminie Jaszczowi[19] | wieś | |
121 | Chodel | lubelski | lubelska | 766 | 1439 | 2357 | osada w gminie Chodel[19] | wieś | |
122 | Kazimierz | nowoaleksandryjski | lubelska | 2709 | 3402 | 5415 | osada stanowiąca gminę[19] | miasto (od 1927-10-31) | |
123 | Kamionka | lubartowski | lubelska | 1759 | 2485 | 3266 | osada w gminie Kozłowa[19] | miasto (od 2021-01-01) | |
124 | Michów | lubartowski | lubelska | 1988 | 2791 | 3669 | osada w gminie Chudo Wola[19] | wieś | |
125 | Czemierniki | lubartowski | lubelska | 1767 | 2249 | 2856 | osada w gminie Czemierniki[19] | miasto (od 2024-01-01) | |
126 | Firlej | lubartowski | lubelska | 976 | 1183 | 1996 | osada w gminie Firlej[19] | wieś | |
127 | Modliborzyce | janowski | lubelska | 1299 | 1792 | 2196 | osada w gminie Modliborzyce[19] | miasto (od 2014-01-01) | |
128 | Zaklików | janowski | lubelska | 2080 | 2596 | 4043 | osada w gminie Zdziechowice[19] | miasto (od 2014-01-01) | |
129 | Annopol | janowski | lubelska | 1040 | 1692 | 2451 | osada w gminie Rachów[19] | miasto (od 1996-01-01) | |
130 | Urzędów | janowski | lubelska | 2263 | 991 | 5386 | osada w gminie Urzędów[19] | miasto (od 2016-01-01) | |
131 | Krzeszów | biłgorajski | lubelska | 1500 | 1375 | 2645 | osada w gminie Krzeszów[19] | wieś | |
132 | Józefów | biłgorajski | lubelska | 1078 | 1115 | 1804 | osada w gminie Aleksandrów[19] | miasto (od 1988-01-01) | |
133 | Frampol | zamojski | lubelska | 1689 | 2539 | 3467 | osada w gminie Frampol[19] | miasto (od 1993-10-01) | |
134 | Goraj | zamojski | lubelska | 1941 | 1738 | 3222 | osada w gminie Goraj[19] | miasto (od 2021-01-01) | |
135 | Krasnobród | zamojski | lubelska | 1500 | 1817 | 3370 | osada w gminie Krasnobród[19] | miasto (od 1994-12-30) | |
136 | Tarnogóra | krasnostawski | lubelska | 1200 | 1308 | 1900 | osada w gminie Tarnogóra[19] | wieś | |
137 | Izbica | krasnostawski | lubelska | 2100 | 3172 | 4451 | osada w gminie Tarnogóra[19] | miasto (od 2022-01-01) | |
138 | Gorzków | krasnostawski | lubelska | 567 | 641 | 1192 | osada w gminie Gorzków[19] | wieś | |
139 | Żółkiewka | krasnostawski | lubelska | 1175 | 2110 | 2778 | osada w gminie Żółkiewka[19] | wieś | |
140 | Turobin | krasnostawski | lubelska | 2782 | 2377 | 5350 | osada w gminie Turobin[19] | miasto (od 2024-01-01) | |
141 | Rejowiec | chełmski | lubelska | 1239 | 2175 | 3562 | osada w gminie Rejowiec[19] | miasto (od 2017-01-01) | |
142 | Wojsławice | chełmski | lubelska | 1768 | 1983 | 4289 | osada w gminie Wojsławice[19] | wieś | |
143 | Sawin | chełmski | lubelska | 824 | 1776 | 2073 | osada w gminie Bukowa[19] | wieś | |
144 | Puchaczów | chełmski | lubelska | 927 | 1368 | 1755 | osada w gminie Berezina[19] | wieś | |
145 | Pawłów | chełmski | lubelska | 720 | 1095 | 1178 | osada w gminie Pawłów[19] | wieś | |
146 | Uchanie | hrubieszowski | lubelska | 1953 | 1980 | 3345 | osada w gminie Jarosławiec[19] | wieś | |
147 | Grabowiec | hrubieszowski | lubelska | 2239 | 3362 | 4734 | osada w gminie Grabowiec[19] | wieś | |
148 | Horodło | hrubieszowski | lubelska | 2011 | 2112 | 4168 | osada w gminie Strzyżów[19] | wieś | |
149 | Kryłów | hrubieszowski | lubelska | 1608 | 2314 | 3937 | osada w gminie Kryłów[19] | wieś | |
150 | Tyszowce | tomaszowski | lubelska | 3286 | 2201 | 7620 | osada w gminie Tyszowce[19] | miasto (od 2000-01-01) | |
151 | Komarów | tomaszowski | lubelska | 2034 | 2618 | 4456 | osada w gminie Komarów[19] | wieś | |
152 | Łaszczów | tomaszowski | lubelska | 1086 | 1806 | 1810 | osada w gminie Łaszczów[19] | miasto (od 2010-01-01) | |
153 | Jarczów | tomaszowski | lubelska | 272 | 487 | 477 | osada w gminie Jarczów[19] | wieś | |
154 | Bodzanów | płocki | płocka | 814 | 1477 | 1287 | osada w gminie Monkolin[20] | miasto (od 2023-01-01) | |
155 | Drobin | płocki | płocka | 1442 | 2699 | 4200 | osada w gminie Drobin[20] | miasto (od 1994-07-01) | |
156 | Bielsk | płocki | płocka | 665 | 1047 | 1857 | osada w gminie Kleniewo[20] | wieś | |
157 | Sochocin | płoński | płocka | 971 | 1334 | 2077 | osada w gminie Sochocin[20] | miasto (od 2021-01-01) | |
158 | Czerwińsk | płoński | płocka | 834 | 1312 | 1811 | osada w gminie Sielce[20] | miasto (od 2020-01-01) | |
159 | Nowe Miasto | płoński | płocka | 1879 | 1870 | 2335 | osada w gminie Modzele[20] | miasto (od 2022-01-01) | |
160 | Skempe | lipnowski | płocka | 1114 | 1374 | 1616 | osada w gminie Skempe[20] | miasto (od 1997-01-01) | |
161 | Bobrowniki | lipnowski | płocka | 1207 | 1124 | 859 | osada w gminie Bobrowniki[20] | miasto (od 2024-01-01) | |
162 | Kikół | lipnowski | płocka | 465 | 879 | 692 | osada w gminie Kikół[20] | miasto (od 2024-01-01) | |
163 | Kuczbork | mławski | płocka | 642 | 530 | 969 | osada w gminie Zielena[20] | wieś | |
164 | Szreńsk | mławski | płocka | 2059 | 2676 | 3579 | osada w gminie Mostowo[20] | wieś | |
165 | Radzanów | mławski | płocka | 1043 | 1485 | 1050 | osada w gminie Ratowo[20] | wieś | |
166 | Bieżuń | sierpecki | płocka | 2563 | 2892 | 4334 | osada w gminie Bieżuń[20] | miasto (od 1993-12-31) | |
167 | Żuromin | sierpecki | płocka | 2195 | 3119 | 5910 | osada w gminie Żuromin[20] | miasto (od 1925-04-01) | |
168 | Raciąż | sierpecki | płocka | 1974 | 4656 | 4663 | osada w gminie Raciąż[20] | miasto (od 1922-07-01) | |
169 | Janowo | przasnyski | płocka | 2059 | 1748 | 2782 | osada stanowiąca gminę[20] | wieś | |
170 | Chorzele | przasnyski | płocka | 2409 | 3165 | 5071 | osada stanowiąca gminę[20] | miasto (od 1919-02-07) | |
171 | Dobrzyń nad Drweńcą | rypiński | płocka | 2615 | 3734 | 7316 | osada stanowiąca gminę[20] | część m. Golub-Dobrzyń (od 1951-05-15[21]; miasto 1919–1950) | |
172 | Iwanowice | kaliski | kaliska | 734 | 665 | 1182 | osada w gminie Iwanowice[22] | wieś | |
173 | Koźminek | kaliski | kaliska | 1657 | 1720 | 2615 | osada w gminie Koźminek[22] | miasto (od 2021-01-01) | |
174 | Opatówek | kaliski | kaliska | 1668 | 1775 | 1990 | osada w gminie Opatówek[22] | miasto (od 2017-01-01) | |
175 | Staw | kaliski | kaliska | 636 | 667 | 940 | osada w gminie Staw[22] | wieś | |
176 | Stawiszyn | kaliski | kaliska | 1800 | 2206 | 3729 | osada stanowiąca gminę[22] | miasto (od 1919-02-07) | |
177 | Chocz | kaliski | kaliska | 1271 | 1587 | 1981 | osada w gminie Chocz[22] | miasto (od 2015-01-01) | |
178 | Kazimierz | słupecki | kaliska | 1225 | 1619 | 2816 | osada w gminie Kazimierz[22] | wieś | |
179 | Skulsk | słupecki | kaliska | 598 | 738 | 1572 | osada w gminie Skulsk[22] | wieś | |
180 | Lądek | słupecki | kaliska | 714 | 864 | 1208 | osada w gminie Ciążeń[22] | wieś | |
181 | Wilczyn | słupecki | kaliska | 451 | 609 | 956 | osada w gminie Wilcza Góra[22] | wieś | |
182 | Kleczew | słupecki | kaliska | 1987 | 2371 | 3557 | osada w gminie Kleczew[22] | miasto (od 1919-02-07) | |
183 | Zagórów | słupecki | kaliska | 2532 | 2980 | 4543 | osada stanowiąca gminę[22] | miasto (od 1919-02-07) | |
184 | Pyzdry | słupecki | kaliska | 2942 | 3564 | 5703 | osada stanowiąca gminę[22] | miasto (od 1919-02-07) | |
185 | Władysławów | koniński | kaliska | 891 | 885 | 1606 | osada w gminie Władysławów[22] | wieś (miasto 1919–1934) | |
186 | Golino | koniński | kaliska | 1625 | 1784 | 3028 | osada w gminie Golino[22] | miasto (od 1921-08-01) | |
187 | Tuliszków | koniński | kaliska | 1306 | 1794 | 2753 | osada w gminie Tuliszków[22] | miasto (od 1919-02-07) | |
188 | Rychwał | koniński | kaliska | 897 | 920 | 1563 | osada w gminie Dombroszyn[22] | miasto (od 1921-08-01) | |
189 | Ślesin | koniński | kaliska | 1090 | 1299 | 1702 | osada w gminie Sławoszewek[22] | miasto (od 1921-08-01) | |
190 | Brudzew | kolski | kaliska | 1065 | 889 | 1459 | osada w gminie Brudzew[22] | wieś | |
191 | Kłodawa | kolski | kaliska | 2487 | 2945 | 4878 | osada w gminie Kłodawa[22] | miasto (od 1925-07-09) | |
192 | Grzegorzew | kolski | kaliska | 1144 | 1485 | 2351 | osada w gminie Krzykosy[22] | wieś | |
193 | Izbica | kolski | kaliska | 2345 | 2488 | 3230 | osada w gminie Iźbica[22] | miasto (od 1973-01-01) | |
194 | Babiak | kolski | kaliska | 498 | 610 | 1108 | osada w gminie Lubotyń[22] | wieś | |
195 | Brdów | kolski | kaliska | 861 | 838 | 919 | osada w gminie Lubotyń[22] | wieś | |
196 | Sompolno | kolski | kaliska | 2050 | 2848 | 4179 | osada w gminie Lubstów[22] | miasto (od 1973-01-01) | |
197 | Grabów | łęczycki | kaliska | 1023 | 1054 | 1500 | osada w gminie Grabów[22] | miasto (od 2024-01-01) | |
198 | Piątek | łęczycki | kaliska | 2097 | 2325 | 3379 | osada w gminie Piątek[22] | miasto (od 2020-01-01) | |
199 | Poddembice | łęczycki | kaliska | 2446 | 2724 | 2834 | osada w gminie Poddembice[22] | miasto (od 1934-04-09) | |
200 | Parzenczew | łęczycki | kaliska | 1208 | 984 | 1218 | osada w gminie Puskowice[22] | miasto (od 2024-01-01) | |
201 | Uniejów | turecki | kaliska | 2202 | 2681 | 3378 | osada stanowiąca gminę[22] | miasto (od 1919-02-07) | |
202 | Dobra | turecki | kaliska | 2720 | 2719 | 3893 | osada stanowiąca gminę[22] | miasto (od 1919-02-07) | |
203 | Szadek | sieradzki | kaliska | 2130 | 1329 | 3246 | osada w gminie Szadek[22] | miasto (od 1919-02-07) | |
204 | Złoczew | sieradzki | kaliska | 1831 | 2301 | 3158 | osada stanowiąca gminę[22] | miasto (od 1919-02-07) | |
205 | Burzenin | sieradzki | kaliska | 833 | 929 | 1444 | osada w gminie Majaczewice[22] | wieś | |
206 | Wieruszew | wieluński | kaliska | 2758 | 4374 | 8086 | osada stanowiąca gminę[22] | miasto (od 1919-02-07) | |
207 | Bolesławiec | wieluński | kaliska | 1301 | 1348 | 1951 | osada w gminie Bolesławiec[22] | miasto (od 2024-01-01) | |
208 | Praszka | wieluński | kaliska | 2295 | 3131 | 5262 | osada w gminie Praszka[22] | miasto (od 1919-02-07) | |
209 | Lututów | wieluński | kaliska | 536 | 1445 | 2168 | osada w gminie Lututów[22] | miasto (od 2020-01-01) | |
210 | Działoszyn | wieluński | kaliska | 3796 | 4082 | 7431 | osada w gminie Działoszyn[22] | miasto (od 1993-12-31) | |
211 | Sulejów | piotrkowski | piotrkowska | 1641 | 4636 | 5284 | osada w gminie Łęczno[23] | miasto (od 1927-02-14) | |
212 | Grocholice | piotrkowski | piotrkowska | 1481 | 993 | 1023 | osada w gminie Łękawa[23] | część m. Bełchatów (od 1977-02-01) | |
213 | Kamieńsk | piotrkowski | piotrkowska | 1387 | 1851 | 3027 | osada w gminie Kamieńsk[23] | miasto (od 1993-12-31) | |
214 | Będków | brzeziński | piotrkowska | 687 | 626 | 898 | osada w gminie Będków[23] | wieś | |
215 | Ujazd | brzeziński | piotrkowska | 1220 | 1595 | 2291 | osada w gminie Łaziska[23] | miasto (od 2023-01-01) | |
216 | Jeżów | brzeziński | piotrkowska | 1340 | 1935 | 2673 | osada w gminie Popień[23] | miasto (od 2023-01-01) | |
217 | Biała | rawski | piotrkowska | 1547 | 1064 | 2398 | osada w gminie Marjanów[23] | miasto (od 1925-10-01) | |
218 | Inowłódz | rawski | piotrkowska | 1037 | 1170 | 2192 | osada w gminie Lubochnia[23] | miasto (od 2024-01-01) | |
219 | Kazimierz | łódzki | piotrkowska | 380 | 499 | 784 | osada w gminie Babice[23] | wieś | |
220 | Rzgów | łódzki | piotrkowska | 1300 | 1631 | 2091 | osada w gminie Gospodarz[23] | miasto (od 2006-01-01) | |
221 | Szczerców | łaski | piotrkowska | 1451 | 1409 | 4514 | osada w gminie Dzbanki[23] | wieś | |
222 | Pajenczno | radomszczański | piotrkowska | 2171 | 2087 | 2712 | osada w gminie Pajenczno[23] | miasto (od 1958-01-01) | |
223 | Brzeźnice | radomszczański | piotrkowska | 1276 | 1563 | 1866 | osada w gminie Dworszowice[23] | wieś | |
224 | Pławno | radomszczański | piotrkowska | 1444 | 1436 | 3591 | osada w gminie Gidle[23] | wieś | |
225 | Koniecpol | radomszczański | piotrkowska | 2134 | 1968 | 2880 | osada w gminie Koniecpol[23] | miasto (od 1927-04-01) | |
226 | Kłobuck | częstochowski | piotrkowska | 2029 | 3576 | 3778 | osada w gminie Kamyk[23] | miasto (od 1919-02-07) | |
227 | Mstów | częstochowski | piotrkowska | 1361 | 1714 | 2743 | osada w gminie Wancerzew[23] | wieś | |
228 | Olsztyn | częstochowski | piotrkowska | 697 | 747 | 1028 | osada w gminie Olsztyn[23] | miasto (od 2022-01-01) | |
229 | Janów | częstochowski | piotrkowska | 1013 | 1083 | 1649 | osada w gminie Potok Złoty[23] | wieś | |
230 | Siewierz | będziński | piotrkowska | 1707 | 2087 | 2985 | osada w gminie Sulików[23] | miasto (od 1962-07-18) | |
231 | Mrzygłód | będziński | piotrkowska | 1156 | 1173 | 1970 | osada w gminie Poremba Mrzygłodzka[23] | część m. Myszków (od 1983-12-01) | |
232 | Włodowice | będziński | piotrkowska | 1006 | 1214 | 2095 | osada w gminie Włodowice[23] | miasto (od 2023-01-01) | |
233 | Czeladź | będziński | piotrkowska | 1859 | 5978 | 8188 | osada w gminie Gzichów[23] | miasto (od 1919-02-07) | |
234 | Wizna | łomżyński | łomżyńska | 2428 | 2877 | 3095 | osada w gminie Borzejewo[24] | wieś | |
235 | Zambrów | łomżyński | łomżyńska | 2275 | 5200 | 4465 | osada w gminie Zambrów[24] | miasto (od 1919-02-07) | |
236 | Nowogród | łomżyński | łomżyńska | 2730 | 3029 | 3433 | osada stanowiąca gminę[24] | miasto (od 1927-02-11) | |
237 | Mazowieck | wysokomazowiecki | łomżyńska | 2403 | 3246 | 2894 | osada w gminie Mazowieck[24] | miasto (od 1919-02-07) | |
238 | Sokoły | wysokomazowiecki | łomżyńska | 1889 | 2056 | 4219 | osada w gminie Sokoły[24] | wieś (miasto 1919–1950) | |
239 | Ciechanowiec | wysokomazowiecki | łomżyńska | 1799 | 3230 | 5094 | osada w gminie Klukowo[24] | część m. Ciechanowiec (od 1938-01-01) | |
240 | Brok | ostrowski | łomżyńska | 2119 | 2657 | 2564 | osada w gminie Orło[24] | miasto (od 1922-03-01) | |
241 | Andrzejów | ostrowski | łomżyńska | 1057 | 1448 | 2405 | osada w gminie Warchoły[24] | wieś | |
242 | Nur | ostrowski | łomżyńska | 1145 | 2133 | 1563 | osada w gminie Nur[24] | wieś | |
243 | Serock | pułtuski | łomżyńska | 2059 | 3916 | 5166 | osada w gminie Zegrze[24] | miasto (od 1923-01-01) | |
244 | Wyszków | pułtuski | łomżyńska | 2431 | 5038 | 6298 | osada w gminie Wyszków nad Bugiem[24] | miasto (od 1919-02-07) | |
245 | Różan | makowski | łomżyńska | 1896 | 3721 | 4435 | osada w gminie Sieluń[24] | miasto (od 1919-02-07) | |
246 | Krasnosielc | makowski | łomżyńska | 1270 | 2110 | 2782 | osada w gminie Krasnosielc[24] | wieś | |
247 | Myszyniec | ostrołęcki | łomżyńska | 2216 | 2992 | 3689 | osada w gminie Myszyniec[24] | miasto (od 1993-08-11) | |
248 | Grajewo | szczuczyński | łomżyńska | 2791 | 7651 | 8558 | osada w gminie Bogusze[24] | miasto (od 1919-02-07) | |
249 | Wąsosz | szczuczyński | łomżyńska | 1592 | 1941 | 1628 | osada w gminie Wąsosz[24] | wieś | |
250 | Radziłów | szczuczyński | łomżyńska | 1920 | 2019 | 2796 | osada w gminie Radziłów[24] | wieś | |
251 | Wisztyniec | wyłkowyski | suwalska | 4015 | 2468 | 4100 | osada w gminie Wisztyniec[25] | miasteczko, Litwa | |
252 | Sereje | sejneński | suwalska | 2940 | 2664 | 3250 | osada w gminie Sereje[25] | miasteczko, Litwa | |
253 | Łoździeje | sejneński | suwalska | 3116 | 2538 | 3940 | osada stanowiąca gminę[25] | miasto (od 1946-08-03), Litwa | |
254 | Balwierzyszki | mariampolski | suwalska | 2112 | 2043 | 1496 | osada w gminie Balwierzyszki[25] | miasteczko, Litwa | |
255 | Pilwiszki | mariampolski | suwalska | 2081 | 2335 | 2300 | osada w gminie Pilwiszki[25] | miasteczko, Litwa | |
256 | Ludwinów | kalwaryjski | suwalska | 1779 | 1098 | 3100 | osada w gminie Ludwinów[25] | miasteczko, Litwa | |
257 | Simno | kalwaryjski | suwalska | 1524 | 1443 | 1960 | osada w gminie Simno[25] | miasto (od 1956-12-28), Litwa | |
258 | Olita | kalwaryjski | suwalska | 850 | 1435 | 960 | osada w gminie Olita[25] | miasto (od 1977-03-30), Litwa | |
259 | Raczki | augustowski | suwalska | 2198 | 1926 | 2751 | osada w gminie Dowspuda[25] | wieś | |
260 | Sopoćkinie | augustowski | suwalska | 2202 | 2500 | 4563 | osada w gminie Wołowiczowce[25] | osiedle typu miejskiego, Białoruś | |
261 | Lipsk | augustowski | suwalska | 1813 | 1518 | 1806 | osada w gminie Petropawłowsk[25] | miasto (od 1983-10-01) | |
262 | Bakałarzew | suwalski | suwalska | 1473 | 974 | 1155 | osada w gminie Wólka[25] | wieś | |
263 | Filipów | suwalski | suwalska | 2988 | 2024 | 2266 | osada w gminie Filipów[25] | wieś | |
264 | Przerośl | suwalski | suwalska | 1740 | 1690 | 2427 | osada w gminie Przerośl[25] | wieś | |
265 | Wiżajny | suwalski | suwalska | 2274 | 1550 | 1867 | osada w gminie Wiżajny[25] | wieś | |
266 | Końskowola | puławski | lubelska | 2721 | 2773 | 4865 | osada stanowiąca gminę[26] | wieś | |
267 | Baranów | puławski | lubelska | 1817 | 2381 | 3089 | osada w gminie Baranów[26] | wieś | |
268 | Józefów | puławski | lubelska | 1946 | 2674 | 5662 | osada w gminie Józefów[26] | miasto (od 2018-01-01) | |
269 | Opole | puławski | lubelska | 3128 | 5000 | 7835 | osada w gminie Opole[26] | miasto (od 1957-01-01) | |
270 | Wąwolnica | puławski | lubelska | 1595 | 2353 | 3370 | osada w gminie Drzewce[26] | wieś | |
271 | Bobrowniki | puławski | lubelska | 1369 | 1273 | 2087 | osada w gminie Irena[26] | wieś | |
272 | Kurów | puławski | lubelska | 3004 | 3980 | 5818 | osada w gminie Kurów[26] | osada | |
273 | Markuszów | puławski | lubelska | 1268 | 1732 | 1566 | osada w gminie Markuszów[26] | osada | |
274 | Wolbórz | piotrkowski | piotrkowska | 2036 | 1705 | 2534 | osada w gminie Bogusławice[27] | miasto (od 2011-01-01) | |
275 | Rozprza | piotrkowski | piotrkowska | 537 | 901 | 1430 | osada w gminie Rozprza[27] | miasto (od 2023-01-01) | |
276 | Bełchatów | piotrkowski | piotrkowska | 1659 | 3859 | 5685 | osada w gminie Bełchatówek[27] | miasto (od 1925-01-01) | |
277 | Stryków | brzeziński | piotrkowska | 2725 | 3053 | 4174 | osada w gminie Dobra[27] | miasto (od 1923-03-01) | |
278 | Główno | brzeziński | piotrkowska | 1755 | 2165 | 3893 | osada w gminie Bratoszewice[27] | miasto (od 1925-01-14) | |
279 | Nowe Miasto | rawski | piotrkowska | 2361 | 3276 | 4979 | osada w gminie Góra[27] | miasto (od 1916-08-18) | |
280 | Aleksandrów | łódzki | piotrkowska | 3633 | 5992 | 11464 | osada w gminie Brużnica[27] | miasto (od 1924-03-05) | |
281 | Konstantynów | łódzki | piotrkowska | 3791 | 5582 | 8649 | osada w gminie Rżew[27] | miasto (od 1924-01-01) | |
282 | Tuszyn | łódzki | piotrkowska | 2366 | 2583 | 3813 | osada w gminie Górki[27] | miasto (od 1924-01-01) | |
283 | Widawa | łaski | piotrkowska | 2442 | 1632 | 4480 | osada w gminie Dombrowa Widawska[27] | wieś | |
284 | Lutomiersk | łaski | piotrkowska | 2133 | 2358 | 3007 | osada w gminie Lutomiersk[27] | miasto (od 2022-01-01) | |
285 | Przyrów | częstochowski | piotrkowska | 2206 | 2329 | 4330 | osada stanowiąca gminę[27] | miasto (od 2024-01-01) | |
286 | Krzepice | częstochowski | piotrkowska | 2303 | 3220 | 4589 | osada stanowiąca gminę[27] | miasto (od 1919-02-07) | |
287 | Modrzejewo | będziński | piotrkowska | 527 | 1358 | 3300 | osada w gminie Zagórze Olkuskie[27] | część m. Sosnowiec (od 1915) | |
288 | Koziegłowy | będziński | piotrkowska | 1958 | 2101 | 3157 | osada w gminie Rudnik Wielki[27] | miasto (od 1950-01-01) | |
289 | Żarki | będziński | piotrkowska | 3759 | 4073 | 5427 | osada w gminie Żarki[27] | miasto (od 1949-07-01) | |
290 | Okuniew | warszawski | warszawska | 736 | 1119 | 1415 | osada w gminie Okuniew[28] | wieś | |
291 | Piaseczno | warszawski | warszawska | 1586 | 2760 | 3758 | osada stanowiąca gminę[28] | miasto (od 1916-12-10) | |
292 | Latowicz | miński | warszawska | 1322 | 1884 | 2461 | osada stanowiąca gminę[28] | miasto (od 2023-01-01) | |
293 | Stanisławów | miński | warszawska | 1317 | 2083 | 2391 | osada stanowiąca gminę[28] | wieś | |
294 | Karczew | miński | warszawska | 1751 | 2861 | 2512 | osada w gminie Otwock[28] | miasto (od 1959-12-31) | |
295 | Kołbiel | miński | warszawska | 1081 | 2164 | 3013 | osada w gminie Rudno[28] | wieś | |
296 | Cegłów | miński | warszawska | 377 | 546 | 1034 | osada w gminie Mienia[28] | miasto (od 2022-01-01) | |
297 | Czersk | górnokalwaryjski | warszawska | 439 | 851 | 866 | osada w gminie Machcin[28] | wieś | |
298 | Mogielnica | grójecki | warszawska | 2420 | 4100 | 6191 | osada stanowiąca gminę[28] | miasto (od 1919-02-07) | |
299 | Goszczyn | grójecki | warszawska | 820 | 982 | 1476 | osada w gminie Rykały[28] | wieś | |
300 | Przybyszew | grójecki | warszawska | 1029 | 1152 | 1711 | osada w gminie Borowe[28] | wieś | |
301 | Tarczyn | grójecki | warszawska | 1461 | 2117 | 3078 | osada w gminie Komorniki[28] | miasto (od 2003-01-01) | |
302 | Wiskitki | błoński | warszawska | 2128 | 3060 | 4372 | osada stanowiąca gminę[28] | miasto (od 2021-01-01) | |
303 | Nadarzyn | błoński | warszawska | 1099 | 1422 | 2532 | osada w gminie Młochów[28] | wieś | |
304 | Bielawa | łowicki | warszawska | 761 | 626 | 1220 | osada w gminie Walewice[28] | wieś | |
305 | Bolimów | łowicki | warszawska | 1097 | 1430 | 2342 | osada w gminie Bolimów[28] | miasto (od 2022-01-01) | |
306 | Iłów | sochaczewski | warszawska | 493 | 588 | 708 | osada w gminie Iłów[28] | wieś | |
307 | Osmolin | gostyniński | warszawska | 465 | 718 | 618 | osada w gminie Sanniki[28] | wieś | |
308 | Dombrowice | kutnowski | warszawska | 1800 | 1865 | 3213 | osada w gminie Wiejsko-Dombrowickiej[28] | miasto (od 2023-01-01) | |
309 | Żychlin | kutnowski | warszawska | 2000 | 4840 | 5901 | osada w gminie Żychlin[28] | miasto (od 1924-01-01) | |
310 | Kowal | włocławski | warszawska | 3385 | 3993 | 6335 | osada stanowiąca gminę[28] | miasto (od 1919-02-07) | |
311 | Lubraniec | włocławski | warszawska | 2159 | 2126 | 2242 | osada w gminie Piaski[28] | miasto (od 1919-02-07) | |
312 | Przedecz | włocławski | warszawska | 2174 | 2728 | 2776 | osada w gminie Przedecz[28] | miasto (od 1919-02-07) | |
313 | Lubień | włocławski | warszawska | 1041 | 1230 | 1617 | osada w gminie Lubień[28] | miasto (od 1919-02-07) | |
314 | Radziejew | radziejowski | warszawska | 1509 | 2293 | 2782 | osada w gminie Piotrkowo[28] | miasto (od 1919-02-07) | |
315 | Służewo | radziejowski | warszawska | 1400 | 1509 | 1846 | osada w gminie Służewo[28] | wieś | |
316 | Raciążek | radziejowski | warszawska | 877 | 825 | 1562 | osada w gminie Ciechocinek[28] | wieś | |
317 | Tarnogród | biłgorajski | lubelska | 4652 | 5139 | 6574 | osada stanowiąca gminę[29] | miasto (od 1987-01-01) | |
318 | Klimontów | sandomierski | radomska | 2673 | 3407 | 4830 | osada w gminie Penchów[30] | miasto (od 2020-01-01) | |
319 | Sapierzyszki | mariampolski | suwalska | 386 | 547 | 602 | osada w gminie Aleksota[31] | miasteczko, Litwa | |
320 | Poniemoń | mariampolski | suwalska | 898 | 1575 | 2080 | osada w gminie Poniemoń-Pożajście[31] | część m. Kowno (od 1931), Litwa | |
321 | Sudargi | władysławowski | suwalska | 905 | 901 | 1040 | osada w gminie Kidule[31] | wieś, Litwa | |
322 | Sterdyń | sokołowski | siedlecka | 369 | 744 | 1192 | osada w gminie Sterdyń[32] | wieś | |
323 | Kosów | sokołowski | siedlecka | 1065 | 1295 | 1757 | osada w gminie Kossów[32] | miasto (od 2000-01-01) | |
324 | Rajgród | szczuczyński | łomżyńska | 3153 | 3005 | 4260 | osada stanowiąca gminę[33] | miasto (od 1924-01-01) | |
325 | Śniadowo | łomżyński | łomżyńska | 1358 | 1421 | 2016 | osada w gminie Śniadowo[33] | wieś | |
326 | Czyżew | ostrowski | łomżyńska | 1592 | 1785 | 2043 | osada w gminie Dmochy-Glinki[33] | miasto (od 2011-01-01) | |
327 | Jadów | radzymiński | warszawska | 1051 | 1797 | 1960 | osada w gminie Jadów[34] | miasto (od 2023-01-01) | |
328 | Siennica | miński | warszawska | 348 | 938 | 1256 | osada w gminie Siennica[34] | miasto (od 2024-01-01) | |
329 | Kiernozia | gostyniński | warszawska | 468 | 536 | 387 | osada w gminie Kiernozia[34] | miasto (od 2024-01-01) | |
330 | Osięciny | radziejowski | warszawska | 737 | 840 | 1081 | osada w gminie Osienciny[34] | wieś | |
331 | Sobota | łowicki | warszawska | 670 | 669 | 1356 | osada w gminie Bielawy[34] | wieś | |
332 | Grodisk | błoński | warszawska | 1663 | 2814 | 3542 | osada w gminie Grodisk[34] | miasto (od 1919-02-07) | |
333 | Chodecz | włocławski | warszawska | 1020 | 1358 | 1420 | osada w gminie Chodecz[34] | miasto (od 1921-08-01) | |
334 | Piotrkowo | radziejowski | warszawska | 827 | 861 | 1299 | osada w gminie Grodowo[34] | miasto (od 1998-01-01) | |
335 | Krośniewice | kutnowski | warszawska | 1490 | 2162 | 2761 | osada w gminie Krośniewice[34] | miasto (od 1926-09-01) | |
336 | Stawiski | kolneński | łomżyńska | 3524 | 3339 | 4639 | osada w gminie Stawiski[35] | miasto (od 1919-02-07) |
Osady utworzone po 1870
W ramach korekty reformy miejskiej z 1869–1870 utworzono jeszcze dwie osady ze zdegradowanych miast: Górę Kalwarię w 1883 r. i Zawichost w 1888 r. Ponadto, utworzono dodatkowo 6 osad miejskich z miejscowości formalnie wiejskich: Targówek (ok. 1889), Łapy (1903), Kamienną (1905), Sztabin (1907, jako Krasnybór), Ciechocinek (1908) i Ochotę (1910)[1].
Lp | Herb | Osada | Powiat | Gubernia | Data utworzenia | Status tuż po zmianie | Status obecnie |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Góra Kalwaria | grójecki | warszawska | 1883-12-13[36] | osada stanowiąca gminę | miasto (od 1919-02-07) | |
2 | Zawichost | sandomierski | radomska | 1888-07-26[36] | osada stanowiąca gminę | miasto (od 1926-01-01) | |
3 | Targówek | warszawski | warszawska | 1889[37] | osada w gminie Bródno | część m. Warszawa (od 6 lutego 1890[38]) | |
4 | Łapy | mazowiecki | łomżyńska | 1903-09-18[36] | osada w gminie Poświętne | miasto (od 1925-01-01) | |
5 | Kamienna | konecki | radomska | 1905-10-14[36] | osada stanowiąca gminę | część m. Kamienna (od 1923[39]) | |
6 | Sztabin | augustowski | suwalska | 1907[36] | osada w gminie Sztabin | wieś | |
7 | Ciechocinek | nieszawski | warszawska | 1908-11-04[36] | osada w gminie Raciążek | miasto (od 1919-02-07) | |
8 | Ochota | warszawski | warszawska | 1910-07-29[40][36] | osada w gminie Czyste | część m. Warszawa (od 1916-04-08) |
Maksymalną liczbę osad (nazywanych już pod koniec mianem miasteczek) uzyskano w 1914 roku: było ich aż 359[41][42]. Następnie ich liczba zaczęła stopniowo maleć, a od 1910 roku nie utworzono już ani jednej osady.
Podczas I wojny światowej zbiór osad uległ szeregowi zmian[1].
- 3 osady włączono do większych sąsiednich miast: Modrzejów do Sosnowca w 1915 r., a w 1916 r. Ochotę do Warszawy i Wieniawę do Lublina.
- W 1916 r. prawa miejskie odzyskały: Busko, Jędrzejów, Piaseczno, Wierzbnik i Włoszczowa.
- W związku z utworzeniem Republiki Litewskiej w 1918 r., 12 osad z omawianego zbioru weszło w jej skład (Balwierzyszki, Kibarty, Ludwinowo, Łoździeje, Olita, Pilwiszki, Poniemoń, Sapieżyszki, Sereje, Simno, Sudargi i Wisztyniec).
Rozwój osad po odzyskaniu przez Polskę niepodległości
Koncepcja osady utrzymała się po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 r. aż do reformy 1933–1934, kiedy to została formalnie zlikwidowana. W 1918 roku na terenie Polski było 337 osad miejskich, zamieszkanych przez około 575 tys. osób. Do 1933 r. władze polskie przywróciły bądź nadały po raz pierwszy prawa miejskie 76 osadom miejskim. W 1933 r. na terenie b. Kongresówki znajdowało się 261 osad miejskich. Ostatnią zlikwidowaną osadą były Poddębice, którym nadano status gminy miejskiej 9 kwietnia 1934.[1]
Przypisy
- ↑ a b c d e Dymitrow, M. (2015). The concept of urbanity in light of the municipal reform in interwar Poland / Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [w:] Krzysztofik, R., & Dymitrow, M. (Eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy. Gothenburg: University of Gothenburg, pp. 61–63 / 65–115.
- ↑ Od 1870 w gminie Irena.
- ↑ a b c d Miasta Polski do początku XXI wieku : podstawowe informacje o datach założenia i likwidacji
- ↑ Od 1868 w gminie Chojany.
- ↑ Od 1869 w gminie Kibarty.
- ↑ Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 1,070 z dn. 26 lutego 1822; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głónych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
- ↑ Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 15,043 z dn. 10 kwietnia 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głónych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
- ↑ Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 3,937 z dn. 16 lipca 1822; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głónych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
- ↑ Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 6,590 z dn. 19 listopada 1822; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głónych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
- ↑ Ukaz o przemianowaniu na osady niektórych miast w guberniach Królestwa Polskiego z dnia 1 (13) lipca 1869 r. (Dz. pr. t. 69, s. 245).
- ↑ Krótka statystyka Gubernji Królestwa Polskiego obejmująca rozległość i ludność tychże Gubernji oraz wykaz osad i gmin. Przedruk uzupełniony ze Skorowidza do Dziennika Praw, wydanego w połowie 1870 r./ Warszawa 1870.
- ↑ Населенные места Российской империи в 500 и более жителей с указанием всего наличного в них населения и числа жителей преобладающих вероисповеданий, по данным первой всеобщей переписи населения 1897 г.
- ↑ GUS, 1921, Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej, Rok wydania I 1920/21. Część I. GUS, Warszawa.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 17 (29) października 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji radomskiej (Dz. pr. t. 69, s. 415).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 24 października (5 listopada) 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji radomskiej (Dz. pr. t. 69, s. 419).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 7 (19) listopada 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji kieleckiej (Dz. pr. t. 69, s. 425).
- ↑ 1 lutego 1977 włączone do Dąbrowy Górniczej.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 12 (24) grudnia 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji siedleckiej (Dz. pr. t. 69, s. 461).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 19 (31) grudnia 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji lubelskiej (Dz. pr. t. 69, s. 465).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 19 (31) grudnia 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji płockiej (Dz. pr. t. 69, s. 471).
- ↑ De facto od 1941.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 30 grudnia 1869 r. (11 stycznia 1870 r.) o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji kaliskiej (Dz. pr. t. 70, s. 67).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 23 stycznia (4 lutego) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji petrokowskiej (Dz. pr. t. 70, s. 77).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 30 stycznia (11 lutego) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji łomżyńskiej (Dz. pr. t. 70, s. 81).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 27 lutego (11 marca) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji suwałkskiej (Dz. pr. t. 70, s. 93).
- ↑ a b c d e f g h Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 6 (18) marca 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji lubelskiej (Dz. pr. t. 70, s. 97).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 20 marca (1 kwietnia) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji petrokowskiej (Dz. pr. t. 70, s. 123).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 20 marca (1 kwietnia) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji warszawskiej (Dz. pr. t. 70, s. 127).
- ↑ Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 15 (27) maja 1870 r. o przemianowaniu miasta Tarnogrodu na osadę (Dz. pr. t. 70, s. 159).
- ↑ Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 21 kwietnia (3 maja) 1870 r. o przemianowaniu miasta Klimontowa na osadę (Dz. pr. t. 70, s. 167).
- ↑ a b c Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 3 (15) lipca 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji suwałkskiej (Dz. pr. t. 70, s. 189).
- ↑ a b Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 17 (29) lipca 1870 r. o przemianowaniu 2-ch miast w gubernji siedleckiej na osady (Dz. pr. t. 70, s. 193).
- ↑ a b c Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 28 sierpnia (9 września) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji łomżyńskiej (Dz. pr. t. 70, s. 367).
- ↑ a b c d e f g h i Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 28 sierpnia (9 września) 1870 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji warszawskiej (Dz. pr. t. 70, s. 369).
- ↑ Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 30 października (12 listopada) 1870 r. o przemianowaniu na osadę m. Stawiski (Dz. pr. t. 70, s. 461).
- ↑ a b c d e f g Gajewski M 1964. Zmiany administracyjne miast i osiedli 1918–1963. GUS, Warsaw.
- ↑ Jelonek – Dokumentacja Geograficzna.
- ↑ Gawryszewski LUDNOŚĆ WARSZAWY W XX WIEKU.
- ↑ W 1928 przemianowane na Skarżysko-Kamienna.
- ↑ SUiRP Oddz. 1 Nr 150 paragraf 1541.
- ↑ Rocznik Statystyczny Królestwa Polskiego z uwzględnieniem innych ziem polskich.
- ↑ Publikacja, aczkolwiek z 1914 roku, wymienia liczbę 358, ponieważ podaje dane według stanu z początku 1910 roku, nie uwzględniając przez to Ochoty.
Linki zewnętrzne
- Likwidacja ustroju miejskiego mniejszych miast w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim w okresie przed masową zamianą miast na osady (1807 – 1864)
- Zamiana miast na osady w Królestwie Polskim
- p
- d
- e
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
|
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).