Grzegorz II Cypryjczyk

Grzegorz II Cypryjczyk^[1], gr. Γρηγόριος ο Κύπριος (ur. ok. 1241 w Lapitos na Cyprze, zm. 1290 w Konstantynopolu) – patriarcha Konstantynopola w latach 1283–1289^[2].

Życiorys

Urodzony w Lapitos na Cyprze ok. 1241 r.^[2], na chrzcie otrzymał imię Jerzy. Jego rodzice należeli do klasy średniej, wywodzącej się ze szlachty. Jako nastolatek przeniósł się do Nikozji szukając możliwości dalszej edukacji. Niezadowolony z poziomu greckich nauczycieli rozpoczął naukę w szkole łacińskiej (Cypr znajdował się wówczas w rękach krzyżowców). Ze względu na trudności w uczeniu się łaciny zdobył jednak tylko powierzchowną znajomość gramatyki i logiki Arystotelesa. Wobec czego wsiadł na statek do Ptolemaidy, w Palestynie, dokąd przybył po trzech dniach podróży. Stamtąd przez Anaeę w Azji Mniejszej dotarł do Efezu, gdzie wielką sławą cieszył się Nicefor Blemmydes. Wkrótce jednak zniechęcony przeniósł się do Nicei, gdzie studiował wraz z Jerzym Akropolitą. Po odzyskaniu przez Bizantyńczyków Konstantynopola w 1261 r. przeniósł się do nowej stolicy. W późniejszych latach został tam nauczycielem. Jego uczniem był między innymi Nicefor Chumnos.

Początkowo jako przyjaciel patriarchy Jana XI Bekkosa i bliski współpracownik cesarza Michała VIII opowiadał się za jednością Kościoła Wschodniego z Rzymem, jednak po śmierci cesarza w 1282 r. przeszedł na pozycje wrogie unii Kościołów, zawartej osiem lat wcześniej w Lyonie^[3]. W 1283 r. po śmierci Józefa Gealzjoty został patriarchą Konstantynopola^[4]. Po wyborze na stolicę patriarszą, zwołał w 1284 r. synod w Adramyttium, który oficjalnie odrzucił unię lyońską i potępił Filioque dodane do Credo Nicejskiego^[3]. Synod przyjął też nauczanie Grzegorza o „wiecznym przejawianiu się” Ducha przez Syna. Użyta przez Grzegorza formuła oraz jego wcześniejsze prounijne sympatie stały się przyczyną opozycji przeciw niemu, która wyszła spośród zwolenników patriarchy Arseniusza. W 1289 r. doprowadziła ona do ustąpienia patriarchy.

Grzegorz zmarł w Konstantynopolu w 1290 r.^[5]

Twórczość

Wypowiedzi Grzegorza z obrad synodu blacherneńskiego zostały zebrane w Księdze wiary (Tòmos písteos), będącej apologią ortodoksji. Grzegorz napisał liczne enkomia między innymi ku czci świętej Maryny, żywoty świętych, jak Żywot mnicha Łazarza^[2]. Pozostawił też po sobie panegiryki na cześć Michała VIII i Andronika II, przeładowane zwrotami retorycznymi i stanowiące świadectwo ówczesnego stylu oratorskiego oraz wartościową Autobiografię (Diegéseos merikés lògos ta kath'heautòn periéchon) odznaczającą się rzeczowością i zaletami stylu^[6] i ponad 200 listów do uczniów i przyjaciół: wielkiego logotety Teodora Muzalona, historyka Jerzego Akropolity, filologa Jana Pediasimosa, filozofa i retora Nicefora Chumnosa. Zachowały się również we fragmentach: jego parafraza bajek Ezopa, podręcznik mitologiczny i zbiór przysłów na potrzeby szkół^[7].

Przypisy

Bibliografia

• R. Browning: Cesarstwo Bizantyńskie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997, s. 212–213. ISBN 83-06-02615-2.
• O. Jurewicz: Historia literatury bizantyńskiej. Wrocław: Ossolineum, 1984, s. 284. ISBN 83-04-01422-X.
• G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 432 i 452. ISBN 978-83-01-15268-0.