Millî Küme
| Ülke | Türkiye |
|---|---|
| Düzenleyen | Türkiye Futbol Federasyonu |
| Kuruluş | 1937 |
| Lağvediliş | 1950 |
| Takım sayısı | 8 |
| Seviye | 1 |
| Alt lig | yok |
| Yerel kupa(lar) | Başbakanlık Kupası |
| Son şampiyon | Fenerbahçe (1950) |
| En çok şampiyon olan | Fenerbahçe (6 kez) |
| En çok oynayan |  Cihat Arman (122) |
| En çok gol atan | Hakkı Yeten (95) |
Millî Küme (daha sonra kullanılan adlarıyla Maarif Mükâfâtı ve Millî Eğitim Kupası), Türkiye Futbol Federasyonu tarafından düzenlenen, İstanbul, Ankara ile İzmir liglerinden katılan takımların mücadele ettiği ulusal futbol ligidir.[1][2] 1937-1950 yılları arasında 11 kez, deplasmanlı lig formatında düzenlenmiştir.[3] O dönemde Ankara ve İzmir liglerinin dolay şehirlerden takımlar barındırdığından dolayı Millî Küme'de 3 büyük şehirden fazla şehir temsil edilmiştir.[4][5]
Türkiye millî takımının 1948 Yaz Olimpiyatları ile 1949 Akdeniz Kupası'na katılması nedeniyle 1948 ve 1949 sezonlarında, olumsuz hava koşulları nedeniyle ise 1942 sezonunda düzenlenememiştir. İstanbul'daki karşılaşmalar Taksim Stadyumu'nda, Ankara'dakiler 19 Mayıs Stadyumu'nda, İzmir'deki karşılaşmalar ise Alsancak Stadyumu'nda oynanmıştır.[6]
Millî Küme 1950'de son kez oynanıp sonlandırılmıştır. Ligde en çok şampiyonluğu 6 kez ile Fenerbahçe elde etmiştir.[7][8] İcra edildiği devirde en çok ilgi gören futbol ligi olmuştur.[9]
Tarihçe
Millî Küme'nin kurulmasından önce ülkede Türkiye Futbol Şampiyonası ilk ulusal şampiyona olarak vardı. Turnuva bölge ve şehir liglerinde şampiyon olan takımları eliminasyon usulüne göre karşılaştırıp Türkiye şampiyonunu belirliyordu. 1920'lerin sonuna doğru kamuoyundaki "ulusal lig" isteği, Avrupa'daki örneklerin de verildiği zamanın gazete ve dergilerinde belirmeye başlamıştı. 1937 yılında Türkiye Futbol Federasyonu'nun Millî Küme'yi kurup Mayıs ayında başlatmasıyla bu istek yerine getirilmişti. Millî Küme'ye İstanbul Ligi'nin ilk dört, Ankara Ligi ile İzmir Ligi'nin ilk iki sıradaki takımları katılabiliyordu.[6] O dönemde Ankara ve İzmir liglerinin dolay şehirlerden takımlar barındırdığından dolayı Millî Küme'de 3 büyük şehirden fazla şehir temsil edilmiştir.[4][5] 1941'de bu liglerde yer almayan Eskişehir Demirspor da lige TFF tarafından dahil edilmiştir.[10] Eskişehir temsilcisi maçlarını Ankara'da oynamak zorunda kalmıştır. Spor tarihçisi Mehmet Yüce'ye göre Millî Küme icra edildiği devirde en çok ilgi gören futbol ligi olmuştur.[9]
1942 yılında olumsuz hava koşulları ve kimi uluslararası organizasyonlar nedeniyle İstanbul Ligi geç bitmiş ve bundan dolayı Millî Küme tertip edilmemiştir. Lig 1948 ve 1949 yıllarında ise Türkiye millî takımının 1948 Yaz Olimpiyatları ile 1949 Akdeniz Kupası'na katılması nedeniyle düzenlenememiştir. 1944 yılında dönemin başbakanı olan Şükrü Saracoğlu'nun önerisiyle Türk futbol tarihindeki ilk Başbakanlık Kupası maçı düzenlenmiştir. Türkiye Futbol Şampiyonası'nı kazanan takım, bu kupada Millî Küme birincisi ile karşı karşıya gelmiştir. İki şampiyon takımın karşılaştığı bu kupa Avrupa'daki ilk süper kupalardan biridir.[1] Türkiye Futbol Şampiyonası 1924 yılından 1935'e dek ülkenin ilk ulusal şampiyonası olup 1937 yılında yerini Millî Küme'ye bırakmıştır. Bu şampiyona TFF tarafından 1940 yılında yeniden hayata geçirilmiş, ancak o zamandan itibaren Millî Küme'nin gölgesinde kalmıştır.[7][11] Başbakanlık Kupası'nın bu formatı, Millî Küme'nin de son kez oynandığı 1950 yılına dek devam etmiştir.
Format
Millî Küme sekiz takımdan oluşuyordu. Yerel sezonların sonunda İstanbul Ligi'nin ilk dört, Ankara Ligi ile İzmir Ligi'nin ilk iki sıradaki takımları katılabiliyordu. Lig yerel sezonların bitiminden sonra bir sezon üzerinden değil, bir yıl içinde oynanıyordu. Millî Küme iki devreli deplasmanlı lig formatında düzenleniyordu. Galibiyet alan takıma 3 puan, beraberliğe 2 puan, yenilgiye de 1 puan veriliyordu. Hükmen yenilgilere ya da geri çekilmelere ise puan verilmiyordu. Ligdeki sıralama önce toplanan puana, ardından gol averajına (atılan gol sayısı, yenilen gol sayısı ile bölünüyor) göre belirleniyordu.[6] Düşme ve yükselme sistemi o dönemde Millî Küme'nin tek ulusal lig olduğundan dolayı yoktu.
Şampiyonlar
Sezonlara göre
| Sezon | Şampiyon | İkinci |
|---|---|---|
| 1937 | Fenerbahçe (1) | Galatasaray |
| 1938 | Güneş (1) | Beşiktaş |
| 1939 | Galatasaray (1) | Ankara Demirspor |
| 1940 | Fenerbahçe (2) | Galatasaray |
| 1941 | Beşiktaş (1) | Galatasaray |
| 1942 | ||
| 1943 | Fenerbahçe (3) | Galatasaray |
| 1944 | Beşiktaş (2) | Fenerbahçe |
| 1945 | Fenerbahçe (4) | Beşiktaş |
| 1946 | Fenerbahçe (5) | Beşiktaş |
| 1947 | Beşiktaş (3) | Fenerbahçe |
| 1948 | ||
| 1949 | ||
| 1950 | Fenerbahçe (6) | Galatasaray |
Takımlara göre
| Takım | Şampiyonluk | İkincilik | Şampiyonluk yılları |
|---|---|---|---|
| Fenerbahçe | 1937, 1940, 1943, 1945, 1946, 1950 | ||
| Beşiktaş | 1941, 1944, 1947 | ||
| Galatasaray | 1939 | ||
| Güneş | 1938 | ||
| Ankara Demirspor |
Rekorlar
En çok gol atanlar
| En çok oynayanlar
|
Ayrıca bakınız
- Türkiye futbol şampiyonları listesi
- Türkiye Futbol Şampiyonası
- Federasyon Kupası
- Başbakanlık Kupası
Dış bağlantılar
- RSSSF21 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
- ^ a b "Before the national Turkish leagues". angelfire.com (İngilizce). Erdinç Sivritepe. 19 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2017.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Milli Kümeisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluyor", tff.org, Türkiye Futbol Federasyonu, 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Ekim 2017,
...ilk deplasmanlı lig kapsamındaki Milli Küme maçları da yine bu dönemde tertip edilmiştir.
- ^ a b "Turkey - Ankara League Final Tables [Ankara Ligi puan durumları]". rsssf.com. RSSSF. 22 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2019.
- ^ a b "Turkey - İzmir League Final Tables [İzmir Ligi puan durumları]". rsssf.com. RSSSF. 2 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2019.
- ^ a b c "Millî Küme" (İngilizce). Erdinç Sivritepe. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2021.
- ^ a b "Turkey - List of Champions". rsssf.com (İngilizce). RSSSF. 26 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2021.
- ^ "Futbolda Türkiye Şampiyonluklarımız". fenerbahce.org. Fenerbahçe SK resmi websitesi. 4 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2019.
- ^ a b Yüce, Mehmet (2015). İdmancı Ruhlar – Futbol Tarihimizin Klasik Devreleri: 1923-1952. 2. İstanbul: İletişim Yayınları. s. 346. ISBN 9789750516955.
- ^ "Turkey 1941". rsssf.com. RSSSF. 18 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2021.
- ^ "Turkey - Final Tables". rsssf.com. RSSSF. 14 Mart 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2021.
- ^ a b "Türkiye Milli Eğitim Kupası". mackolik.com. Erişim tarihi: 24 Mart 2018.
Kitaplar
- Yüce, Mehmet (2015). İdmancı Ruhlar – Futbol Tarihimizin Klasik Devreleri: 1923–1952. Türkiye Futbol Tarihi. 2. İstanbul: İletişim Yayınları. ISBN 9789750516955. 8 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2018.
- Arıpınar, Erdoğan; Ünsi Artun, Tevfik; Atabeyoğlu, Cem; Aydın, Nurhan; Hiçyılmaz, Ergun; San, Haluk; Sevinçli, Orhan Vedat; Somalı, Vala (Haziran 1992). Türk Futbol Tarihi 1904–1991. 1. Türkiye Futbol Federasyonu Yayınları.
