1582

Ovo je članak o godini 1582.

Godina 1582 (MDLXXXII) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak tj. 1. jan./sij. po julijanskom kalendaru.

Ove godine je u nekim katoličkim zemljama uveden Gregorijanski kalendar kojim je uklonjeno 10 dana greške nakupljene u julijanskom kalendaru od vremena Nikejskog sabora u 4. veku i korigovana prosečna dužina kalendarske godine.

Događaji

• 15. 1. – Jamzapolsko primirje između Ruskog Carstva i Poljsko-Litvanske Konfederacije: Livonija se vraća Poljskoj-Litvaniji, primirje traje do Rusko-poljskog rata (1609-1618);
• 26. 1. – Johann von Schönenberg postaje izborni knez i nadbiskup Triera;
• 10. 2. – François, vojvoda od Anžua stigao u Holandiju gde ga je dočekao Willem Tihi;
• 24. 2. – Papinska bula Inter gravissimas izlaže reformu kalendara;
• 7. 3. – Karlo II, nadvojvoda Unutrašnje Austrije, kupio trđavu Dubovac kod Karlovca od Jurja Zrinskog^[1];
• 8. 3. – Jaka magnetska oluja: aurora se u istočnoj Aziji spustila do 28,8 stepeni;
• 9. 3. – Egzoterik Edward Kelley (1555-1598) stiže u kuću Johna Deeja u Londonu. Zajedno prakticiraju anđeosku magiju i Dee razvija enohijanski jezik;
• 16. 4. – osnivanje Salte u Argentini;
• 15. 5. – Ferdinand II, nadvojvoda Austrije i udovac od Philippine Welser, u Innsbrucku ženi se sa svojom nećakinjom Annom Caterinom Gonzagom, tada 15-godišnjakinja. Bračni par će imati troje djece;
• 23. 5. – Pomorska bitka između snaga Filipa II Habsburškog i flote Antónija, priora od Crato^{[α 1]}, ispred grada Ponta Delgada (Azori);
• 21. 6. – Incident Honnō-ji: Oda Nobunaga prisiljen na samoubistvo od svog generala Akechi Mitsuhidea ali samo jedanaest dana kasnije ovaj umire nakon izgubljene bitke a Toyotomi Hideyoshi nastavlja ujedinjenje Japana;
• 24. 6. – Hrvatski sabor u Zagrebu: protive se napuštanju hrastovičke kapetanije jer bi je onda zauzeli Turci i "naselili Vlahe", predloženo da se poruše samo varoš i donji grad Hrastovice a ojača gornji; zaključeno da niko ne smije poduzimati četovanja u tursko područje^[2];
• jun/jul – Proslave povodom obrezivanja sultanovića Mehmeda traju 50 dana;^[3]
• 26. 7. – Rat za portugalsko nasleđe, bitka kod Ponta Delgade: španska pobeda nad francuskom flotom vodi osvajanju Azora i dovršenju uključenja Portugala u Špansku imperiju;
• august – Jezuita Matteo Ricci stigao u Makao gde će se pripremati za misiju u Kini. Prvi jezuitski misionari dolaze u Kini;

• 3. 9. – Wolfgang von Dalberg postaje izborni knez i nadbiskup Mainza;
• 20. 9. – U Lisabonu, kralj Felipe^{[α 2]} potpisuje zakon koji naređuje službenu primjenu univerzalnog kalendara na datum koji je odredio papa Grgur XIII. bulom Inter gravissimas;
• od 4. 10. do 15. 10. 1582 – Nepostojeći dani. Gregorijanska reforma je konkretno sprovedena počev od 4. oktobra 1582. godine sa suzbijanjem od deset dana pa je se potom u katoličkim zemljama i tamo gde je reforma prihvaćena narod zaspao 4. oktobra da bi se probudio u novi dan s datumom 15. oktobra. Prema tome, u tom vremenskom rasponu nema događaja, niti rođenja niti smrti;
  • 15. 10. – Prvi dan gregorijanskog kalendara u većem delu Italije, Španiji, Portugal i Poljskoj-Litvaniji;
• 26. 10. – Rusko osvajanje Sibira: sa dozvolom Ivana Groznog, Jermak Timofejevič zauzeo Kučum-kanov glavni grad Kašlik, blizu današnjeg Tobolska;
• 6. 12. – Koča Sinan-paša otpušen sa mjesta velikog vezira;
• 9. 12.^{[α 3]} – Mladi William Shakespeare se ženi sa Annom Hathaway;
• 20. 12. – Prvi dan gregorijanskog kalendara u Francuskoj. Prethodni dan bio 9. 12.;
• prosinac – Uskočke čete Jurja Daničića i Anđela Trogiranina krenule na Klis, napad zakazan za 1. januar, ali neke čete mimo dogovora krenule prečicom i suzbijene od grada^[4];
• 24. 12. – Kanijeli Sijavuš-paša postaje veliki vezir;

Bez tačnog datuma u godini

• Carska dijeta u Augsburgu uz prisustvo cara Rudolfa II.;
• Car Rudolf II. napušta Beč i odlazi u Prag, otvarajući put rastućim političkim rivalstvima u carstvu;
• Car Rudolf II. ulaže veliko povjerenje u komornika Wolfa Rumpfa (1536-1606);
• Sultanija Safije rađa dijete koje umire pri porođaju. Sultan Murat III. ju osuđuje za vještičarenje i tjera ju sa dvora. Slijedi velika hajka i skandal na Osmanskom dvoru (krajem godine, možda na početku 1583.);
• Gradnja svetilišta Kumbuma u Tibetu;
• Gebhard Truchsess von Waldburg, izborni knez i nadbiskup Kölna, objavljuje svoju odluku da prijeđe na protestantizam (u decembru);
• Kineski car Wanli (萬曆帝) mijenja svoju politiku idući prema većoj centralizaciji i prema proširenju carstva;
• Ludwig VI. od Falačke, grof i izborni knez, uspostavlja novi ustav u grofiji Rajnske Falačke;
• Filozof Jean Bodin objavljuje djelo De republica libri sex;
• Akbar Veliki, treći car Mogulskog carstva, osniva svoju vjeru;
• U janičarski red osim hrišćanske i muslimanske dece iz Bosne i Albanije počinju ulaziti i muslimanska deca iz istočnih provincija, sinovi dvorskih plaćenih spahija itd.^[5];
• Nakon čitanja Psalama, pisac Jean de Sponde pronalazi vjeru i nadahnuće koje ga vodi da napiše svoja glavna djela;
• Raja je do ove godine plaćala 50-70 akči harača, 40-60 akči izvanrednih nameta i jednu akču ovčarine na dvije ovce; sada je to povišeno na 240 akči harača, 300 za izvanredne namete i jedna akča na svaku ovcu (porezi će rasti i tokom 17. veka);^[6]
• Andrija Aueršperg napadao Udbinu, oplijenio okolicu;^[7]
• Seminar pavlinskog reda u Lepoglavi prerasta u gimnaziju;
• 1582/83 – Defter (popis) Skadarskog sandžaka^{[α 4]};
• Michel de Montaigne objavljuje drugo izdanje svojih Eseja (fra. Essais);
• Primož Trubar završava djelo Ta celi nov testament;
• Adam Bohorič napušta uredništvo protestanstke škole u Ljubljani;
• Kardinal Gabriele Paleotti objavljuje djelo Discorso intorno alle immagini sacre e profane, traktat o protureformacijskoj umjetnosti (tzv. manierizam);
• Slikar Paolo Veronese zaršava ulje na platnu Trionfo di Venezia;
• Christian I od Saksonije, budući vojvoda Saksonije i izborni knez, ženi se sa Sophiom, ćerkom vojvode Johanna Georga od Brandenburga;
• U Firenci osnovan Državni Arhiv Toskane;
• Osnovan Univerzitet u Edinburgu i dobio kraljevsku povelju od Jamesa I. – to je četvrti univerzitet u Škotskoj;
• U Londonu seoska kuća u Highgateu, koja je kasnije poznata kao Lauderdale House, je izgrađena za Richarda Martina, lorda-gradonačelnika Londona;

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1582.

Nepoznati dan rođenja

• Giovanni Francesco Abela (1582-1655), malteški povjesničar i arheolog;
• Wouter Abts (1582-1642), flamanski slikar;
• Giulio Aleni (1582-1649), talijanski isusovački misionar, astronom, geograf, matematičar i književnik;
• Filippo Arrighetti (1582-1662), talijanski filozof i učenjak;
• John Bainbridge (1582-1643), engleski astronom i ljekar;
• Giovanni Battista Baliani (1582-1666), talijanski matematičar i fizičar;
• Jacopo Bambini (1582-1629), barokni slikar iz Ferrare u Italiji;
• Maiolino Bisaccioni (1582-1663), talijanski književnik;
• Jaroslav Bořita z Martinic (1582-1649), carski guverner, izbačen kroz prozore Praškog grada, što je izazvalo Tridesetogodišnji rat;
• Giovanni Brignole Sale (1582-1637), 102. mletački dužd;
• Francis Cleyn (1582-1658), njemački slikar, crtač i graver;
• Juan Bautista Comes (1582-1643), španjolski barokni skladatelj;
• Gaspar de Crayer (1582-1662), flamanski slikar;
• Philipp Dirr (1582-1633), njemački stolar i kipar;
• Jacques Francquart (1583-1651), flamanski slikar, arhitekt i pisac o arhitekturi;
• Güši Khan (1582-1655), mongolski vojskovođa;
• Kobayakawa Hideaki (1582-1602), japanski samuraj;
• Jacob van Hulsdonck (1582-1647), flamanski slikar;
• Jacques L'Hermite (1582-1624), nizozemski trgovac, admiral i gusar;

• William Juxon (1582-1663), engleski anglikanski Canterburyja i političar;
• Ludovico Leporeo (1582-1655), talijanski barokni pjesnik;
• Giovanni Imperiale (1582-1648), talijanski barokni pjesnik;
• Matsudaira Tadayori (1582-1609), japanski daimyō, vezan za klan Tokugawa;
• Deodat del Monte (1582-1644), flamanski slikar, inženjer, trgovac umjetnih djela;
• Matsui Okinaga (1582-1661), samuraj, borio se uz Miyamoto Musashija;
• Girolamo Preti (1582-1626), talijanski barokni pjesnik;
• Qian Qianyi (1582-1664), kineski pjesnik i povjesničar;
• Thomas Ravenscroft (1582-1635), engleski ranobarokni skladatelj i teoretičar muzike;
• Alphonse de Richelieu (1582-1653), biskup i mlađi brat kardinala Richelieua;
• Sigismondo d'India (1582-1629), talijanski skladatelj;
• Giovanni Battista Stefaneschi (1582-1659), barokni talijanski slikar i prezbiter;
• Tadakatsu Mukai (1582-1641), japanski admiral;
• David Teniers Stariji (1582-1649), flamanski slikar;
• Jacomina de Witte (1582-1661), politički utjecajna Nizozemka;
• Jakub Zadzik (1582-1642), biskup Krakova i političar, zastupao je Protureformaciju;

Sa datumom

• 6. 1. – Alonso de Contreras (1582-1641), španjolski vojnik, pustolov i pisac;
• 7. 1. – Magdalena von Brandenburg (1582-1616), kći vojvode i izbornog kneza Johanna Georga od Brandenburga;
• 26. 1. – Giovanni Lanfranco (1582-1647), talijanski barokni slikar;
• 28. 1. – John Barclay (1582-1621), škotski pjesnik i satiričar;
• 30. 1. – Georg II od Pomeranije (1582-1617), vojvoda od Pomeranije-Rügenwalde;
• 2. 2. – Erasmus Ungebaur (1582-1659), njemački pravnik;
• 6. 2. – Mario Bettini (1582-1657), talijanski isusovac, matematičar, astronom i filozof;
• 8. 2. – Matthias Bernegger (1582-1640), njemački filolog i astronom;
• 15. 3. – Daniel Featley (1582-1645), engleski teolog;
• 8. 4. – Phineas Fletcher (1582-1650), engleski pjesnik;
• 11. 4. – Justus de Harduwijn (1582-1636), flamanski pjesnik;
• 17. 4. – Marcello Macedonio (1582-1619), talijanski barokni pjesnik;
• 1. 5. – Marco da Gagliano (1582-1643), talijanski skladatelj i redovnik;
• 5. 5. – Johann Friedrich od Württemberga (1582-1628), vojvoda od Württemberga (1608-1628);
• 28. 6. – William Fiennes (1582-1662), engleski političar i plemić, ulagač nekoliko trgovačkih društava u kolonijama Novog svijeta;
• 9. 7. – Anton Wolfradt (1582-1639), austrijski biskup i veliki pristaša protureformacije;
• 17. 8. – John Matthew Rispoli (1582-1639), malteški filozof i učenjak;
• 25. 8. – Bartolomeo Manfredi (1582-1622), talijanski slikar;
• 26. 8. – Umile da Bisignano (1582-1637), talijanski franjevac i svetac;
• 28. 8. – Taichang (1582-1620), 15. car Kine iz dinastije Ming;
  • Hans Meinhard von Schönberg (1582-1616), njemački političar i vojnik, hofmeister Friedricha V.;
• 25. 9. – Eleonora Habsburška, kći nadvojvode Karla II Štajerskog;
• 17. 10. – Johann Gerhard (1582-1637), njemački teolog iz Saksonije;
• 19. 10. – Dmitrij Ivanovič (1582-1591), ruski carević, sin Ivana Groznog i Marije Nagaje;
• 17. 11. – Georg od Brunswick-Lüneburga (1582-1641), vojvoda od Brunswicka-Lüneburga;
• 21. 11. – François Maynard (1582-1646), francuski pjesnik;

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1582.

Nepoznati dan smrti

• Altan han (* oko 1507), vladar Mongola;
• George Buchanan (* 1506), škotski učenjak;
• Hans Hendrik van Paesschen, flamanski arhitekt, izgradio Kronborg u Helsingøru i mnoge druge građevine;
• Latîfî, tursko-otomanski pjesnik;
• Nikša Ranjina (* 1494), pjesnik;
• Sen Soulintha (* 1511), laoški kralj Lan Xanga;
• Taşlicali Yahya (* oko 1488), osmansko–turski vojnik i književnik, umro u Zvorniku;
• Wu Cheng'en, kineski književnik^{[α 5]};
• Zhang Juzheng (* 1525), veliki sekretar u Kini;

Sa datumom

• 26. 1. – Thomas Platter (* 1499), švicarski učenjak;
• 18. 2. – Sakuma Nobumori, japanski samuraj (* 1527);
• 14. 3. – Elisabeth od Hessena (* 1539), žena Ludwiga od Falačke;
• 18. 3. – Juan de Jáuregui (* 1562), Baskijac, umro u pokušaju atentata na Willema Tihog;
• 22. 3. – Daniel Brendel von Homburg (* 1523), izborni knez i nadbiskup Mainza;
• 29. 3. – Filippo de' Medici (* 1577), sin jedinac velevojvode Francesca i naslednik Toskanskog velevojvodstva;
• 3. 4. – Takeda Katsuyori (* 1546), daimyō iz klana Takeda;
• 21. 4. – Francisco de Toledo, plemić i vojnik, potkralj Perua za Špansko Carstvo, poznat po rušenju zadnjeg ostatka države Inka;
• 5. 5. – Charlotte od Bourbona (* 1547), treća žena Willema Tihog;
• 21. 6. – Oda Nobunaga (* 1534), daimyō iz klana Oda;
  • Oda Nobutada (* 1557), samuraj i stariji sin Ode Nobunage;
  • Anayama Nobukimi (* 1541), japanski samuraj i vođa;
• 28. 7. – Marin Kaboga (* 1505), književnik;
• 4. 10. – Terezija Avilska (* 1515), časna sestra karmelićanka;

1582 na Wikimedijinoj ostavi

Bilješke

Reference

Literatura

• Historija naroda Jugoslavije II. Zagreb: Nakladni zavod MH. 1959. 
• Klaić, Vjekoslav (1981¹, 1985). Povijest Hrvata od najstarijih vremena do svršetka XIX stoljeća. Zagreb: Školska knjiga.  Prva knjiga: Doba kraljeva Ferdinanda I., Maksimilijana i Rudolfa (1527-1608)