Wdecki Park Krajobrazowy

Wdecki Park Krajobrazowy

park krajobrazowy
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Położenie	gminy: Cekcyn, Śliwice, Drzycim, Jeżewo, Lniano, Osie, Warlubie
Mezoregion	Bory Tucholskie, Wysoczyzna Świecka
Data utworzenia	16 lutego 1993
Akt prawny	Rozporządzenie Nr 52/93 Wojewody Bydgoskiego[1]
Powierzchnia	191,77 km²
Powierzchnia otuliny	46,09 km²
Obszary chronione	5 rezerwatów przyrody
Dyrekcja	Osie
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Wdecki Park Krajobrazowy
Położenie na mapie Polski Wdecki Park Krajobrazowy
53°36′53″N 18°18′07″E/53,614722 18,301944
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Wdecki Park Krajobrazowy – jeden z młodszych polskich parków krajobrazowych. Został utworzony na mocy Rozporządzenia Nr 52/93 Wojewody Bydgoskiego z dnia 16 lutego 1993 r. Powierzchnia parku wynosi 19 177,24 ha, a jego otuliny – 4609,15 ha^[3]. Położony na Pojezierzu Południowopomorskim, w środkowo-wschodniej części Borów Tucholskich, w dorzeczu rzeki Wdy i jej dopływów Prusiny, Ryszki i Sobińskiej Strugi. Pod względem administracyjnym Wdecki Park Krajobrazowy znajduje się w całości na obszarze województwa kujawsko-pomorskiego. Swoim zasięgiem obejmuje dwa powiaty: świecki, w tym gminy Drzycim, Jeżewo, Lniano, Osie i Warlubie oraz powiat tucholski, w tym gminy Cekcyn i Śliwice (łącznie 7 gmin)^[3]. Ok. 75% powierzchni parku oraz 59% jego otuliny leży na terenie gminy Osie^[1]. Siedziba Zarządu Wdeckiego Parku Krajobrazowego znajduje się w Osiu.

Historia

Po wybudowaniu elektrowni wodnej w Żurze w 1930 r. w wyniku spiętrzenia Wdy i zalania ujściowych odcinków jej dopływów powstał Zbiornik Żurski o powierzchni 440 ha. Spowodowało to podniesienie poziomu wody i połączenie rzeki Wdy z dwoma zalanymi obniżeniami terenu, tj. obecnymi jeziorami Wierzchy i Mukrza. W ten sposób na Zalewie Żurskim powstały liczne, malownicze wyspy. Najbardziej znana z nich to Madera^[4].

Po spiętrzeniu Wdy, ekosystem tego fragmentu Borów Tucholskich uległ zmianie. Stał się siedliskiem nowych gatunków roślin i zwierząt. Dzięki temu obszar ten zwiększył swoje walory turystyczne, zwłaszcza pod względem turystyki wodnej.

Park został utworzony dnia 16 lutego 1993 na podstawie Rozporządzenia Nr 52/93 Wojewody Bydgoskiego z dnia 16.02.1993 r. w sprawie powołania Wdeckiego Parku Krajobrazowego.

Flora

Lasy stanowią ok. 70% powierzchni parku oraz 13% otuliny^[1]. W zdecydowanej większości są to zbiorowiska boru świeżego, z przewagą drzewostanu w postaci sosny zwyczajnej i brzozy brodawkowatej. Na szczególną uwagę wśród rozległych borów sosnowych zasługuje kępa dąbrowy z największym w Europie Środkowej skupiskiem jarzębu brekinii. Licznie reprezentowany jest także bór chrobotkowy oraz bór bagienny. W wyniku działalności człowieka las niegdyś o charakterze puszczańskim przekształcił się w typowy bór. Mimo tego w dolinach rzek i strumieni, na stromych zboczach rzecznych, w zagłębieniach pozostających stale pod wpływem wód powierzchniowych i gruntowych zachowały się lasy liściaste oraz niezwykle rzadkie torfowiska źródliskowe.

Na terenie Wdeckiego Parku Krajobrazowego występuje wiele interesujących gatunków roślin, m.in. pozostałości szaty roślinnej schyłku okresu lodowcowego:

• borówka bagienna
• bagno zwyczajne ^[5]
• mącznica lekarska

Runo leśne pokrywają unikatowe, chronione gatunki roślin, np.:

• wawrzynek wilczełyko
• lilia złotogłów

oraz wyjątkowo rzadkie porosty, np.:

• granicznik płucnik

Spotykane są również cenne gatunki roślin wpisane do Czerwonej Księgi, np.

• trzy gatunki rosiczek
  • długolistna
  • okrągłolistna
  • pośrednia
• storczyk plamisty
• wawrzynek wilczełyko
• lilia złotogłów
• turzyca bagienna
• orlik pospolity
• widłak jałowcowaty
• żurawina błotna
• cis pospolity

Od niedawna do listy rzadko spotykanych roślin występujących na terenie parku dopisano arcydzięgiel litwor – spotykany głównie na terenach górzystych, m.in. w Sudetach i Karpatach.

Fauna

Zróżnicowanie ekosystemu sprzyja występowaniu rzadkich, nawet w skali kraju, gatunków zwierząt.

Ryby

W bogatej faunie występują ryby, m.in.:

• pstrąg potokowy
• lipień
• sum
• szczupak
• troć jeziorowa

Płazy

Na terenie Wdeckiego Parku Krajobrazowego żyje poza tym 13 gatunków płazów, m.in.:

• traszka grzebieniasta
• grzebiuszka ziemna
• kumak nizinny
• rzekotka drzewna

Gady

Wyróżniono 5 gatunków chronionych gadów:

• padalec pospolity
• jaszczurka zwinka
• jaszczurka żyworodna
• zaskroniec zwyczajny
• żmija zygzakowata

Ptaki

Obszary podmokłe i bagniste stanowią dobre siedlisko dla wielu gatunków ptaków. Na terenie parku występuje 149 gatunków, z czego pod ochroną jest 113, w tym:

• bocian czarny
• gągoł
• bielik
• kropiatka
• biegus zmienny
• kania ruda
• zimorodek
• błotniak stawowy
• krogulec
• nurogęś

Ssaki

Spośród 42 gatunków ssaków żyjących na terytorium Wdeckiego Parku Krajobrazowego, 16 objętych jest ochroną. Są to między innymi:

• bóbr europejski
• wydra
• ryjówka aksamitna
• nocek rudy
• borowiec wielki
• gacek wielkouch

Bory sosnowe zasiedlane są przez stosunkowo niewielką liczbę zwierząt kręgowych. Schronienie dla saren, jeleni, danieli i dzików stanowią więc lasy liściaste i mieszane.

Pomniki przyrody

Natura nieożywiona

Nr	Opis	Zdjęcie
249	W bliskim sąsiedztwie Wdeckiego Parku Krajobrazowego, na terenie gminy Drzycim, w okolicach miejscowości Leosia znajduje się Kamień św. Wojciecha, zwany również Diabelcem. Jest to jeden z największych głazów narzutowych na Pomorzu. Mierzy 24,5 m w obwodzie[6]. W wykazie zinwentaryzowanych pomników przyrody figuruje pod numerem 249. Głaz leży w obrębie administracyjnym Nadleśnictwa Osie, ale prawnie jest własnością Skarbu Państwa.
473	Głaz narzutowy w Tleniu na terenie gminy Osie. Znajduje się w odległości kilku metrów od linii kolejowej nr 215, tuż za mostem kolejowym nad Wdą, na prawym brzegu Zalewu Żurskiego. W wykazie zinwentaryzowanych pomników przyrody figuruje pod numerem 473. Głaz leży w obrębie administracyjnym Dyrekcji Okręgowych Kolei Państwowych w Gdańsku, ale prawnie jest własnością Skarbu Państwa.

Obiekty architektoniczne

Nad rzeką Wdą, w okolicach wsi Leosia znajduje się betonowo-ceglany most kolejowy o wysokości ok. 27 m oraz punkt widokowy^[7].

Rezerwaty przyrody na terenie parku

• Brzęki im. Zygmunta Czubińskiego
• Dury
• Jezioro Ciche
• Miedzno
• Jezioro Piaseczno

Rezerwaty przyrody na obszarach mających według planu znaleźć się na terenie parku^[8]

• Martwe
• Jezioro Łyse

Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe na terenie parku

• Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Dolina Rzeki Ryszki”
• Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Dolina Rzeki Sobińska Struga”
• Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Rzeki Prusiny”

Turystyka

Ze względu na obecność rzeki Wdy oraz licznych jezior, obszar Wdeckiego Parku Krajobrazowego jest rozwinięty turystycznie, najbardziej w zakresie turystyki wodnej. Poza tym, na terenie parku zostały wytyczone następujące szlaki piesze lub rowerowe:

1. „Stu z nieba”
   • długość: 58 km
   • przebieg: Warlubie – Lipinki – Borsukowo – Orli Dwór – Stara Rzeka – Zazdrość – Sarnia Góra – Śliwiczki – Szlachta
2. im. Z. Zyglera
   • długość: 18 km
   • przebieg: Tleń – Grzybek – Jezioro Wierzchy – Tleń
3. „Piętaszków”
   • długość: 4,5 km
   • przebieg: Tleń – Jezioro Wierzchy – Tleń
4. „Hoffmana”
   • długość: 39 km
   • przebieg: Błędno – Stara Rzeka – Tleń – Grzybek – Żur – Gródek – Leosia
5. „Wszędołazów”
   • długość: 30 km
   • przebieg: Tleń – Wierzchy – Zdroje – Zielonka – Cekcyn
6. „Partyzantów Armii Krajowej”
   • długość: 100 km
   • przebieg: Stara Huta – Sobiny – Błędno – Brzeźno – Śliwiczki
7. „Harcerzy Światowida”
   • długość: 10,5 km
   • przebieg: Łążek – Czarna Woda – Stara Rzeka

1. „Cisów Staropolskich”
   • długość: 27 km
   • przebieg: Tleń – Wierzchy – Jakubowo – Mszano – Rezerwat Cisy Staropolskie im. L. Wyczółkowskiego
2. Szlak łącznikowy
   • długość: 4 km
   • przebieg: Osie – szlak Z. Zyglera
3. „Ścieżynka Zagłoby”
   • długość: 20 km
   • przebieg: Tleń – Jezioro Piaseczno – Stara Rzeka – Radańska – Osie – Tleń

Przypisy

Bibliografia

• Strona Wdeckiego Parku Krajobrazowego
• Nadleśnictwo Osie
• Rozporządzenie Nr 29/2004 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 02.11.2004 r. w sprawie Wdeckiego Parku Krajobrazowego Treść rozporządzenia w pliku .pdf
• Wdecki Park Krajobrazowy, mapa przyrodniczo-turystyczna, skala 1:40 000, wyd. Wdecki Park Krajobrazowy, Bractwo Czarnej Wody, Osie 2003, ISBN 83-919924-0-3