Tiktaalik

Tiktaalik
Daeschler, Shubin & Jenkins, 2006
Okres istnienia: 375 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 375/375 ↓ 375/375
Tiktaalik roseae
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	mięśniopłetwe
Podgromada	Tetrapodomorpha
Rodzaj	Tiktaalik
Gatunki
T. roseae Daeschler, Shubin & Jenkins, 2006
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Tiktaalik – rodzaj ryb mięśniopłetwych z grupy Tetrapodomorpha. Nazwa pochodzi z Inuktitut – języka Inuitów, ludu eskimoskiego zamieszkującego wyspę, na której znaleziono skamielinę zwierzęcia; oznacza „dużą rybę słodkowodną”^[1].

Skamieniałości tego kręgowca sprzed 375 milionów lat (późny dewon – czwarty okres ery paleozoicznej) znaleziono na początku roku 2006, w osadzie dna rzeki na Wyspie Ellesmere’a w arktycznej części Kanady. Wiele wskazuje na to, że może ona stanowić tzw. formę przejściową pomiędzy rybami i płazami, ponieważ wykazuje cechy charakterystyczne dla obu tych gromad kręgowców. To drapieżne zwierzę żyło na płyciznach rzek tropikalnych (w tamtym okresie połączony kontynent euroamerykański był położony w strefie tropikalnej).

Odkrycie środkowodewońskich tropów tetrapodów, starszych od tiktaalika o około 18–20 mln lat, sugeruje, że był on boczną gałęzią ewolucyjną Sarcopterygii^[2].

Budowa ciała i sposób poruszania się

Długość ciała zwierzęcia wynosiła od 1 do 3 metrów. Było ono walcowate i zakończone podobną do krokodylej głową.

Tiktaalik miał płetwy piersiowe zbudowane w taki sposób, że mogły się one zginać w połowie. Chociaż bardziej przypominały płetwy niż łapy z palcami, umożliwiały jednak zwierzęciu poruszanie się w płaszczyznach pionowej i poziomej, a także obrót.

Zwierzę miało szyję (a nie, tak jak w przypadku ryb, nieruchomą głowę zrośniętą z tułowiem), głowę z trójkątną czaszką (charakterystyczną dla wczesnych płazów) i oczy umieszczone na szczycie głowy, a nie po bokach. Sugeruje to, że zwierzę to sporo czasu spędzało w płytkiej wodzie. Układ kostny „płazoryby” miał nietypową budowę: w przekroju widać bark, łokieć oraz wczesną wersję kości nadgarstka. Dzięki tym wczesnym elementom układu kostnego, zwierzę mogło spędzać sporo czasu także na lądzie. W budowie ciała nie obserwuje się spłaszczenia bocznego (charakterystycznego dla ryb) jest za to spłaszczenie grzbietowo-brzuszne (typowe dla płazów). Chociaż Tiktaalik miał skrzela, to nie miał już pokryw skrzelowych i całkiem prawdopodobne jest, że miał także płuca. Ciało zwierzęcia pokryte było łuskami.

Zwierzę prawdopodobnie część czasu spędzało w wodzie, mogąc także chodzić na płetwo-łapach po dnie rzeki. Wychodziło także na dłuższe piesze „wycieczki” w pobliżu bagnistego brzegu rzeki.

Galeria skamieniałości

• 
  Znaleziona skamieniałość
• 
  Odlew kończyny tiktaalika (patrząc od końca płetwy w kierunku ramienia)
• 
  Odlew kończyny tiktaalika (patrząc od strony ramienia w kierunku płetwy)
• 
  Odlew głowy tiktaalika (część czołowa)
• 
  Odlew głowy tiktaalika (część tylna)
• 
  Położenie znalezionych skamieniałości w ciele tiktaalika

Zobacz też

• Neil Shubin

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Tiktaalik roseae – historia odkrycia i dalsze badania; strona internetowa University of Chicago (ang.)
• Neil Shubin, Edward B. (Ted) Daeschler, Farish Jenkins. Pelvic girdle and fin of Tiktaalik roseae. „PNAS”. 111 (31), 2014. DOI: 10.1073/pnas.1322559111. 
• Neil Shubin, Your Inner Fish: A journey into the 3.5-Billion-Year History of the Human Body,
• Fossil shows how fish made the leap to land. [w:] NBCNews.com [on-line]. 2006-04-05. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-12)]. (ang.).
• John Noble Wilford, Scientists Call Fish Fossil the 'Missing Link', New York Times, April 5, 2006 (ang.)
• Fossil Fish With „Limbs” Is Missing Link, Study Says, National Geographic, April 2006 (ang.)