Sztuka naskalna w regionie Ha’il

Sztuka naskalna w regionie Ha’il[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Naskalne ryty w regionie Ha’il w 2015 roku
Państwo

 Arabia Saudyjska

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

I, III

Numer ref.

1472

Region[b]

Kraje arabskie

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

2015
na 39. sesji

28°00′38″N 40°54′47″E/28,010556 40,913056
Multimedia w Wikimedia Commons
  1. ↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO
  2. ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Sztuka naskalna w regionie Ha’il[1] (arab. ‏الفنون الصخرية في منطقة حائل‎) – obiekt kulturowy wpisany w 2015 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO, obejmujący dwa stanowiska petroglifów znajdujących się w prowincji Ha’il, w północnej części Arabii Saudyjskiej[2].

Charakterystyka

Mapa konturowa Arabii Saudyjskiej, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Dżabal Umm Sinman”, natomiast po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Dżabal al-Mandżur i Dżabal Rata”
Lokalizacje stanowisk petroglifów na mapie Arabii Saudyjskiej

Wpisane na listę światowego dziedzictwa dobro obejmuje obszar o powierzchni 2 043,8 ha i składa się z dwóch części[1][3][4]:

  • góry Dżabal Umm Sinman(inne języki) (arab. ‏جبل أم سنمان‎) w południowej części pustyni Wielki Nefud, na północny zachód od miasta Ha’il,
  • gór Dżabal al-Mandżur(inne języki) (arab. ‏جبل المنجور‎) i Dżabal Rata(inne języki) (arab. ‏جبل راطا‎) koło Asz-Szuwajmis(inne języki).

Wysokość Dżabal Umm Sinman wynosi 1264 m n.p.m.; szczyt ten wznosi się ok. 450 m powyżej poziomu otaczającej pustyni[4]. U jego stóp znajdowało się niegdyś jezioro, które w szczytowym momencie mierzyło 20 km długości i 5 km szerokości i jako źródło wody pitnej dla ludzi i zwierząt przyczyniło się do powstania w tym miejscu osiedla ludzkiego[1][4]. W połowie holocenu miejsce to zaczęło jednak pustynnieć, jezioro wyschło, a w jego miejscu pozostała istniejąca do czasów współczesnych oaza Dżubba(inne języki) (arab. ‏جبة‎)[4]. Obszar Dżabal Umm Sinman obejmuje 14 skupisk petroglifów ulokowanych wokół najniższych zboczy góry i kończących się w miejscu jej zetknięcia z otaczającą pustynią[4].

Wzniesienia Dżabal al-Mandżur i Dżabal Rata położone są z kolei w miejscowości Asz-Szuwajmis (arab. ‏الشويمس‎), ok. 300 km na południowy zachód od Ha’il, na polu wulkanicznym Harrat Chajbar(inne języki) (arab. ‏حَرَّة خَيْبَر‎)[4]. Mają charakter skalistych skarp – brzegów dawnego uedu współcześnie zasypanego piaskiem, którego korytem we wczesnym holocenie okresowo płynęła woda[4][1]. Obszar Dżabal al-Mandżur i Dżabal Rata obejmuje 18 skupisk sztuki naskalnej, a także piaszczystą dolinę znajdującą się pomiędzy obiema górami[4].

Petroglify

Ryty naskalne w regionie Ha’il powstawały na przestrzeni 10 tys. lat, reprezentując tradycje sztuki naskalnej neolitu, chalkolitu i epoki żelaza[4]. Odzwierciedlają one zmiany gospodarcze i kulturowe postępujące wraz ze zmianami klimatu w regionie oraz formy dostosowywania się do nich lokalnych społeczności[4]. Najstarsze są rysunki przedstawiające m.in. koziorożce, twarze i sylwetki postaci ludzkich, w tym myśliwych, bóstwa oraz zjawiska pogodowe. Petroglify z tego okresu przedstawiają też oryksy, gazele, strusie i lwy[4]. Z czasem pojawiły się wizerunki udomowionych zwierząt, takich jak bydło, kozy czy liczący 3,5  tys. lat rysunek koni ciągnących rydwan[4]. Odkryte na stanowisku koło Asz-Szuwajmis, liczące ok. 8–9 tys. lat wizerunki psów, prawdopodobnie na smyczach, to jedno z najstarszych (a być może najstarsze) stworzonych przez człowieka przedstawień tego gatunku[5].

Gdy po wyschnięciu jeziora istniejącego w okolicy Dżabal Umm Sinman miejscowi przodkowie Beduinów rozpoczęli hodowlę wielbłądów, zwierzęta te również stały się motywem petroglifów[4]. Liczne są również tamudyjskie(inne języki) oraz wczesnoarabskie inskrypcje zapisane pismem kufickim[4]. Ogólną liczbę rysunków oraz inskrypcji w regionie Ha’il szacuje się na ok. 15 tysięcy[4].

Galeria

  • Sceny polowania (2015)
    Sceny polowania (2015)
  • Wizerunki wielbłądów (2008)
    Wizerunki wielbłądów (2008)
  • Wizerunek wielbłąda (2015)
    Wizerunek wielbłąda (2015)
  • Petroglify w regionie Ha’il (2012)
    Petroglify w regionie Ha’il (2012)

Przypisy

  1. ↑ a b c d Arabia Saudyjska. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2023-09-02].
  2. ↑ UNESCO World HeritageU.W.H. Centre UNESCO World HeritageU.W.H., Sites in Italy, Jordan and Saudi Arabia inscribed on UNESCO’s World Heritage List [online], whc.unesco.org, 3 lipca 2015 [dostęp 2023-09-02]  (ang.).
  3. ↑ Rock Art in the Hail Region of Saudi Arabia [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-09-02]  (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Ali I.A.I. Alghabban Ali I.A.I., Jamal S.J.S. Omar Jamal S.J.S., MajeedM. Khan MajeedM., Rock Art in the Hail Region of Saudi Arabia – Nomination Text [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2023-09-02]  (ang.).
  5. ↑ MargitM. Kossobudzka MargitM., Pierwszy spacer człowieka z psem. Sprzed 8 tys. lat! [online], wyborcza.pl, 18 listopada 2017 [dostęp 2023-09-02]  (pol.).