Stimmfach

Stimmfach (l.mn. Stimmfächer) – niemiecki system kategoryzacji śpiewaków, zwłaszcza operowych, na podstawie skali, mocy i kolorytu głosu. Jest używany przede wszystkim w Europie, szczególnie w krajach niemieckojęzycznych i operach grających klasyczny repertuar.

Poniżej znajduje się lista Stimmfächer, ich skala zapisana na pięciolinii oraz typowe dla danego głosu role. Kiedy podane są dwie nazwy, pierwsza jest tą współcześnie częściej używaną. Kiedy jest to możliwe, podano polski odpowiednik – chociaż nie wszystkie nazwy mają takowy. Należy pamiętać, że niektóre role są w repertuarze różnych „fachów” i nie każdego śpiewaka można dokładnie zaklasyfikować: np. wiele sopranów śpiewa zarówno partie dla Koloratursopran, jak i dla Dramatischer Koloratursopran. W dodatku trudniejsze do obsadzenia role bywają śpiewane niekoniecznie przez przypisany sobie Stimmfach – Królowa Nocy z Czarodziejskiego fletu to zgodnie z tradycją rola dla sopranu koloraturowego dramatycznego, ale z braku takich często śpiewają ją liryczne koloraturowe.

Stimmfächer sopranowe

Lyrischer Koloratursopran / Koloratursoubrette

  • Polski odpowiednik: sopran koloraturowy lub sopran koloraturowy liryczny.
  • Skala: Od ok. c1 do f3
  • Opis: Zwykle lekki sopran o bardzo wysokiej skali. Często niewielkie głosy bez bogactwa i rezonansu sopranu dramatycznego. Musi umieć wykonywać szybkie ozdobniki, łatwo biorąc wysokie nuty. Wiele takich sopranów ma wręcz niesamowicie wysoką skalą (na przykład f3 dla Królowej Nocy), ale są też śpiewaczki tego fachu, które nie śpiewają wyżej niż e3.
  • Role:
    • Oskar, Bal maskowy (Giuseppe Verdi)
    • Tytania, Sen nocy letniej (Benjamin Britten)
    • Zerbinetta, Ariadna na Naksos (Richard Strauss)
    • Olympia, Opowieści Hoffmanna (Jacques Offenbach)
    • Adela, Zemsta nietoperza (Johann Strauss syn)
    • Marie, Córka pułku (Gaetano Donizetti)
    • Amina, La sonnambula (Vincenzo Bellini)
    • Łucja, Łucja z Lammermooru (Gaetano Donizetti)
    • Amenaide, Tankred (Gioacchino Rossini)
    • Elwira, I puritani (Vincenzo Bellini)
  • Śpiewaczki:

Dramatischer Koloratursopran

  • Polski odpowiednik: sopran koloraturowy dramatyczny.
  • Skala: Od ok. c1 do f3
  • Opis: Tak samo jak wyżej, tylko z bardziej dramatycznym, bogatszym głosem. Często cięższe i mniej delikatne od koloratury lirycznej. Musi umieć wykonywać szybkie ozdobniki, łatwo biorąc wysokie nuty, jak F3 u Królowej Nocy. To bardzo rzadki fach śpiewaczy – musi umieć zaśpiewać spore, dramatyczne nuty, których otrzymywanie ogranicza zwykle szybkość i lekkość głosu.
  • Role:

Deutsche Soubrette / Charaktersopran

Lyrischer Sopran

  • Polski odpowiednik: sopran liryczny
  • Skala: Od ok. c1 do c3
  • Opis: nieco pełniej brzmiący sopran, z opanowanym legato, portamento i pewną lekkością; generalnie ma bardziej uduchowione i „uczuciowe” brzmienie niż sopran soubrette, który ma tendencję do brzmienia jakby flirtującego, zalotnego. Sopran liryczny to „podstawowy” rodzaj sopranu, który znajduje się pośrodku spektrum głosów sopranowych i zwykle nie wykazuje specjalnych właściwości typu wyjątkowa moc, wytrzymałość, szlachetność czy biegłość. Mimo to są soprany liryczne, które posiadają parę takich cech i mogą śpiewać wiele ról z różnych fachów. W każdym razie zazwyczaj sopran liryczny nie posiada żadnych szczególnych właściwości. Dlatego role dla sopranu lirycznego reprezentują zazwyczaj niewinność, delikatność i wzniosłość – brzmią wiarygodnie śpiewane głosem o pewnej prostocie.
  • Role:

Jugendlich Dramatischer Sopran

  • Polski odpowiednik: sopran spinto
  • Skala: Od ok. c1 do c3
  • Opis: Włoska wersja tego fachu to spinto, co znaczy dosłownie: przyciśnięty. Oznacza on lekki głos, który musi się nieco „przycisnąć” dla zaśpiewania niższych, bardziej dramatycznych nut. Głos ten jest czasem tłumaczony jako „młody” albo „młodzieńczy”, ale nie odnosi się to do wieku artystki, tylko do brzmienia głosu. Zależnie od śpiewaczki, głos ten może sięgać obu krańców sopranowego spektrum: śpiewać lekkie role mezzosopranowe i, odwrotnie, role liryczne albo nawet koloraturowe. Soprany spinto są znane z głosu pasującego do pieśni i oper po angielsku.
  • Role:
  • Śpiewaczki:

Dramatischer Sopran

  • Polski odpowiednik: sopran dramatyczny
  • Skala: Od ok. h do c3
  • Opis: Charakteryzujące się swoim bogatym, pełnym brzmieniem, soprany dramatyczne powinny śpiewać ponad dużymi orkiestrami, co wymaga potężnego dźwięku. Soprany dramatyczne nie muszą mieć biegłości lżejszych fachów. Jakkolwiek większość z nich ma nieco ciemniejsze zabarwienie, zdarzają się także jaśniejsze, o tonie bardziej lirycznym. W takim przypadku jednak nadal obecny jest wolumen i wytrzymałość sopranu dramatycznego. Takie soprany o ciemniejszym zabarwieniu często próbują ról z repertuaru mezzosopranowego, nierzadko z sukcesem.
  • Role:
  • Śpiewaczki:

Hochdramatischer Sopran

  • Polski odpowiednik: raczej nie ma, chociaż czasem spotyka się określenia takie jak pełen sopran dramatyczny albo sopran wagnerowski.
  • Skala: Od f do c3
  • Opis: głos spełniający wymagania oper o wagnerowskiej dojrzałości. Krótko mówiąc, następny wymiar sopranu dramatycznego. Głos taki jest solidny, bardzo potężny i równy we wszystkich rejestrach. Jest większy nawet niż „normalny” sopran dramatyczny. Jakkolwiek te dwa głosy są porównywalne i często trudne do rozróżnienia, Hochdramatischer ma dużo większą wytrzymałość i wolumen niż Dramatischer. Odnoszące sukcesy Hochdramatischer są rzadkie, jeden lub dwa na pokolenie. Wielu krytyków uważa, że dzisiaj nie mamy żadnego takiego sopranu.
  • Role:
  • Śpiewaczki:

Fächer mezzosopranowe i altowe

Koloratur-Mezzosopran / Contralto

Lyrischer Mezzosopran / Spielalt

Dramatischer Mezzosopran

  • Polski odpowiednik: mezzosopran dramatyczny
  • Skala: Od g do h2
  • Opis: Mezzosoprany dramatyczne mają bardzo podobną skalę do sopranów dramatycznych. Główną różnicą jest wytrzymałość i swoboda, z którą oba głosy śpiewają- mezzosopran będzie śpiewał większość czasu w niskim i środkowym rejestrze i będzie się wznosił np. do b dwukreślnego tylko w momentach kulminacyjnych. Wiele dramatycznych mezzosopranów osiąga sukces w rolach sopranowych dramatycznych o niższej tessiturze.
  • Role:
  • Śpiewaczki

Dramatischer Alt

Tiefer Alt

Tenorowe Stimmfächer

Spieltenor / Tenor Buffo

Charaktertenor

Lyrischer Tenor

  • Polski odpowiednik: tenor liryczny
  • Skala: Od ok. C-F do c2
  • Role:

Jugendlicher Heldentenor

Heldentenor

Barytonowe Fächer

Lyrischer Bariton / Spielbariton

Kavalierbariton

Charakterbariton

  • Polski odpowiednik: baryton verdiowski.
  • Skala: Od ok. A do gis1
  • Opis: Głos łatwo śpiewający pasaże w wyższych rejestrach. Wysoka tessitura połączona z brzmieniem dramatycznym. Baryton verdiowski to głos zdolny do śpiewania z łatwością w najwyższych rejestrach barytonowych, czasami rozciągający się aż do C powyżej środkowego C (C5 lub wysoki C), operujący „squillo”.
  • Role:
    • Wozzeck (Alban Berg)
    • Germont, Traviata (Giuseppe Verdi)
    • Amonasro, Aida
    • Carlo, Ernani
    • Don Carlo di Vargas, La forza del destino
    • Falstaff, Falstaff
    • Ford, Falstaff
    • Macbeth, Macbeth
    • Renato, Un ballo in maschera
    • Rigoletto, Rigoletto
    • Rodrigo, Don Carlos
    • Simon Boccanegra, Simon Boccanegra

Heldenbariton

  • Polski odpowiednik: baryton bohaterski / baryton dramatyczny. W języku włoskim: baritono drammatico.
  • Skala: Od ok. G do fis1
  • Opis: Oznacza „bohaterski baryton”. W niemieckich teatrach operowych prawdziwy baryton bohaterski jest cenną zdobyczą: głos o potężnej mocy na zawołanie i jasnym rezonansie.
  • Role:
    • Telramund, Lohengrin (Richard Wagner)
    • Hrabia di Luna, Trubadur (Giuseppe Verdi)
    • Alfio, Cavalleria rusticana (Pietro Mascagni)
    • Gérard, Andrea Chénier (Umberto Giordano)
    • Iago, Otello (Giuseppe Verdi)
    • Jack Rance, La fanciulla del West (Giacomo Puccini)
    • Jochanaan, Salome (Richard Strauss)
    • Michele, Il tabarro (Giacomo Puccini)
    • Don Pizarro, Fidelio (Ludwig van Beethoven)
    • Tonio, Pagliacci (Ruggero Leoncavallo)
  • Śpiewacy:

Lyric Bassbariton/Low Lyric Baritone

  • Polski odpowiednik: bas baryton liryczny.

Dramatic Bassbariton/Low DramaticBaritone

Bass Fächer

Basso Cantante/Lyric Bassbariton/High Lyric Bass

  • Polski odpowiednik: brak. W języku włoskim: basso cantante.
  • Skala: Od ok. E do f1
  • Opis: Basso cantante to czasami bas baryton, jak np. Hans Hotter, Alexander Kipnis i Samuel Ramey.
  • Role:

Hoherbass/Dramatic Bassbariton/High Dramatic Bass

  • Polski odpowiednik: dramatyczny bas baryton.
  • Skala: od ok. E do f1

Jugendlicher Bass

Spielbass/Bassbuffo/Lyric Buffo

Schwerer Spielbass/Dramatic Buffo

Lyric Seriöser Bass

  • Polski odpowiednik: Niski bas. W języku włoskim: basso profondo.
  • Skala: (C to f')
  • Opis: Basso profondo to najniższy basowy typ głosu. Według J.B. Steane w Voices, Singers i Critics, głos basso profondo wywodzi się z metody produkcji tonów, która eliminuje bardziej włoskie szybkie vibrato. Na jego miejscu znajduje się rodzaj tonalnej solidności, front podobny do ściany, który może jednak okazać się podatny na inny rodzaj wibrato, powolny rytm lub przerażające chybotanie[3].

Dramatic Seriöser Bass

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Encyklopedia muzyki PWN, red. A. Chodkowski, Warszawa 1995.
  2. ↑ JohnJ. Warrack JohnJ., The Oxford Dictionary of Opera, USA: Oxford University Press, 1992, ISBN 0-19-869164-5 .
  3. ↑ RoffelR. Automatisering RoffelR., The Classical Bass Information Page on Classic Cat [online] [dostęp 2018-09-30] .

Bibliografia

  • George Hall, Classical voice type, BBC Music Magazine
  • Voice categories na portalu Cantabile Subito,
  • Steane, J.B. „Fach” in The New Grove Dictionary of Opera, ed. Stanley Sadie (London, 1992) ISBN 978-0-333-73432-2