Rafetus euphraticus

Rafetus euphraticus[1]
(Daudin, 1801)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	gady
Rząd	żółwie
Podrząd	żółwie skrytoszyjne
Nadrodzina	Trionychoidea
Rodzina	żółwiakowate
Rodzaj	Rafetus
Gatunek	Rafetus euphraticus
Synonimy Testudo euphratica Daudin, 1801 Testudo rafcht Olivier, 1807 Trionyx euphraticus — Geoffroy Saint-Hilaire, 1809 Testudo rascht Gray, 1831 (ex errore) Gymnopus euphraticus — Duméril & Bibron, 1835 Tyrse rafeht Gray, 1844 (ex errore) Trionyx rafeht — Gray, 1856 (ex errore) Rafetus euphraticus — Gray, 1864 Pelodiscus euphraticus — Baur, 1893 Amyda euphratica — Hay, 1904 Tyrse euphratica — Hay, 1904 Trionix euphracticus — Richard, 1999 (ex errore)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
zagrożony
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Rafetus euphraticus – gatunek żółwia z rodziny żółwiakowatych (Trionychidae)^[3].

Zasięg występowania

Występuje w dorzeczu Eufratu i Tygrysu – w Iraku, Syrii, Turcji i Iranie^[2][3][4].

Wygląd

Gatunek ten może ważyć do 20 kg i mierzyć do 68 cm długości. Obie płcie są bardzo podobne pod względem wielkości i wyglądu. Górna część ciała jest zazwyczaj matowo oliwkowa, czasami z niewyraźnym cętkowanym wzorem, zwłaszcza na głowie. Istnieją pewne drobne różnice we wzorze ubarwienia i rzadko żółwie mogą mieć kolor ciemnobrązowy lub nawet czarny^[5].

Siedlisko

Żółw ten występuje w wielu siedliskach słodkowodnych, takich jak rzeki, strumienie, jeziora, stawy, zbiorniki wodne i bagna^[5]. Preferuje obszary z płytką i spokojną wodą, piaszczystymi brzegami i dużą ilością ryb (zwłaszcza karpiowatych)^[6]. Chociaż zamieszkuje głównie płytkie, spokojne wody, często spotyka się go również w głębokiej, szybko płynącej wodzie^[5]. W szybko płynącym Eufracie na ogół omija główny bieg rzeki, zamiast tego występuje w bocznych odgałęzieniach lub rozlewiskach. W odcinkach rzeki Tygrys o wolniejszym przepływie występuje nawet w głównym biegu^[5]. Wygrzewają się na brzegach rzek, a niektóre pozostają w płytkich wodach, aby uniknąć przebywania na lądzie. Czasami zakopują się w dnie zbiornika wodnego^[5].

Zachowanie

Gad ten jest aktywny głównie w ciągu dnia, ale zdarza się również, że jest aktywny w nocy^[5]. W niektórych częściach swojego zasięgu rzadko widuje się go zimą, prawdopodobnie ze względu na niższą temperaturę^[5][6].

Żywienie

Niewiele wiadomo na temat jego preferencji żywieniowych, ale najprawdopodobniej jest mięsożerny. Czasami można go spotkać, gdy żeruje na padlinie; łatwo go zwabić, opuszczając do wody nylonową torbę wypełnioną krwią jagnięcą, a rybacy często skarżą się, że wyrywa ryby z sieci. Jednakże złowiono go również na żyłki z przynętą z arbuzów. Znaleziono również osobnika, który wypróżnił częściowo strawionego pomidora, a lokalni rolnicy twierdzą, że gatunek ten czasami zjada ich plony. Analiza kału 30 osobników ujawniła głównie szczątki krabów i roślin, ale także owadów, ptaków, ryb, materiału z koryta rzeki i szczątki, co doprowadziło do wniosku, że żółw ten jest wszystkożercą^[5].

Rozród

Gniazdowanie tego gatunku ma charakter sezonowy, ale dokładny termin zależy od regionu^[6]. Gniazdo wykopuje samica na brzegu rzeki i może ono mieć głębokość do 50 cm. Miejscem może być goły piasek lub mieszanka piasku i gleby z roślinnością. W jednym przypadku gniazdo założono około 4,1 m od brzegu wody^[7], na piaszczystej ławicy o nachyleniu prawie 15°. W każdym gnieździe może znajdować się do 32 jaj. Jaja są białe i mają średnicę 2,3–3,0 cm^[6][7]. Wykluwające się młode mają długość pancerza 3,9–5,5 cm. W niektórych regionach samica może gniazdować dwa razy w sezonie. Dorosłe i młode osobniki często mają ślady pazurów lub ugryzień, co wskazuje na częstą agresję między osobnikami^[5].

Status zagrożenia i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody gatunek ten został zaliczony do kategorii EN (ang. endangered – zagrożony)^[2]. Głównymi zagrożeniami są utrata i zmiany siedlisk^[5], ale w mniejszym stopniu także zanieczyszczenie i zabijanie przez rybaków. Istotnym zagrożeniem dla gatunku są również tamy^[8], które zmieniają poziom osadów i temperaturę wody i mogą powodować zalewanie obszarów. Na przykład populacja w regionie Halfeti zniknęła całkowicie po budowie tamy Atatürk, prawdopodobnie z powodu zimniejszej wody, a tama Ilısu zalała niektóre znane miejsca lęgowe tego gatunku. W dorzeczu Eufratu i Tygrysu planowanych jest wiele innych zapór^[5].

Niemniej jednak istnieją przesłanki wskazujące, że potrafią one wykorzystywać miejsca lęgowe w pobliżu ludzi i nie są szczególnie narażone na ogólne niepokojenie^[6]. Wygrzewając się na lądzie, są bardzo płochliwe i wycofują się do wody przy najmniejszej oznace niebezpieczeństwa. Donoszono o obecności tego żółwia w siedliskach stworzonych przez człowieka, takich jak sztuczne zbiorniki i kanały w pobliżu miast. Pomimo jego statusu zagrożonego, nie ma konkretnych projektów ochrony tego gatunku na większości jego zasięgu, z wyjątkiem jednego realizowanego w irańskiej prowincji Chuzestan^[5].

Przypisy