Przerwana dekada

Przerwana dekada
Autor	Janusz Rolicki
Tematyka	literatura faktu
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Polska
Język	polski
Data wydania	1990
Wydawca	Wydawnictwo Fakt

Przerwana dekada. Wywiad rzeka – wywiad z Edwardem Gierkiem przeprowadzony przez Janusza Rolickiego i wydany w formie książkowej, bestseller na polskim rynku w roku 1990. Książka sprzedała się w nakładzie około miliona egzemplarzy^[1], Rolicki zarobił na niej miliard złotych^[a]^[2]. Książka zapoczątkowała serię książek o tematyce polityczno-rozliczeniowej, które cieszyły się popularnością na początku lat 90.^[3] Zarzuca się jej idealizowanie lat 70. XX wieku.

Praca nad książką

Wywiad z Gierkiem prowadzony był przez sześć dni w grudniu 1989 roku i nagrywany na dyktafonie. Rolicki następnie przepisał wywiad tworząc maszynopis, który dostarczył Gierkowi do autoryzacji w styczniu 1990 roku. Autoryzacja trwała pięć godzin. Gierek wahał się, czy autoryzować fragment mówiący, iż gen. Stanisław Kowalczyk miał się wypowiadać, że „Wałęsa to nasz człowiek”. Rolicki przekonywał Gierka, „że nie zaszkodzi Wałęsie, bo się od tej sprawy odcina”. Ostatecznie przyjęto wersję, że Kowalczyk „przechwalał się, że Wałęsa jest jego człowiekiem. Dosłownie, nie żartuję. Dziś wiadomo, że był to absurd, ale wtedy nie było powodu nie wierzyć jego zapewnieniom”^[4]^[5].

Ustalono, że 80% honorarium przypadnie Rolickiemu, Gierek miał otrzymać 20%^[4].

Wizerunek Gierka

Gierek przedstawiony został w książce jako „mąż opatrznościowy, idealny przywódca, człowiek skromny i pracowity, a swoje decyzje przedstawia jako owoc wielotygodniowych demokratycznych konsultacji z gronem ekspertów, specjalistów i polityków”. Wielomilionowy dług Polski zostałby spłacony, gdyby nie został odsunięty od władzy. Późniejsze rządy generała Wojciecha Jaruzelskiego doprowadziły do zmarnowania dorobku „Drugiej Polski”^[6]. Książka jest również formą „słodkiej zemsty” ze strony Gierka na swoich byłych współpracownikach, którzy go zdradzili. Podczas premiery wypowiedział się, że jego największą porażką życiową są przyjaciele, którzy czołgali się przed nim, gdy był u władzy i pluli nań, gdy władzę stracił^[7]. Sam już tytuł książki sugeruje, że jest to rozprawa z ekipą Jaruzelskiego^[4].

Dzięki książce Gierek stał się pierwszym przywódcą PRL, który już w roku 1990 zaczął kształtować swój wizerunek publiczny. Kontynuacją Przerwanej dekady była Replika wydana jeszcze w 1990 roku. Książki te wpłynęły na sposób, w jaki się o nim mówi i pisze^[8].

Oceny i odbiór

Gierek przesłał egzemplarz książki Lechowi Wałęsie. Wałęsa zrewanżował się przesłaniem swej książki Droga nadziei i dołączył list, w którym zaprzeczył, by kiedykolwiek był człowiekiem Kowalczyka, był jedynie przesłuchiwany w 1971 roku. „Od 1971 do 1976 nie było żadnych przesłuchań, ani kontaktów”, a w 1976 roku postanowił zawalczyć^[5].

Paweł Sasanka zarzucił książce, że idealizuje lata 70., przedstawia je w fałszywym świetle i przyczyniła się do utrwalenia mitu pomyślnej dekady^[9].

Wojciech Jaruzelski zarzucił Gierkowi, że przedstawił siebie jako rzecznika demokracji i głębokich przemian ustrojowych już w latach 70. Zarzucił mu też brak uczciwości jeżeli chodzi o możliwość dialogu z „Solidarnością” oraz krytykę wprowadzenia stanu wojennego^[10]. Agnieszka Wołk-Łaniewska w tygodniku „Nie” zarzuciła, że książka została napisana „na murzyna”, a Rolicki zrobił „ze swego bohatera intelektualistę”^[4].

Wiesław Władyka ocenił, że książka jest jednym z największych sukcesów wydawniczych w historii polskiego dziennikarstwa, ale jest książką „hagiograficzną, bezkrytyczną, fundującą opowieści bałamutne”^[11].

Zobacz też

Gierek (film)

Uwagi

↑ Miliard złotych z okresu przed denominacją złotego w 1995 roku; po denominacji jest to sto tysięcy złotych.

Przypisy

↑ Rolicki 2018 ↓, s. 3.
↑ Pilawski 2013b ↓.
↑ Sasanka 2010 ↓, s. 10.
↑ ^a ^b ^c ^d Pilawski 2013a ↓.
↑ ^a ^b Cenckiewicz i Gontarczyk 2008 ↓, s. 441.
↑ Domke 2019 ↓, s. 134.
↑ Partos 2001 ↓.
↑ Szumski 2015 ↓, s. 248.
↑ Sasanka 2010 ↓, s. 11.
↑ Jaruzelski 1992 ↓, s. 422.
↑ Władyka 2014 ↓, s. 191–192.

Bibliografia

Sławomir Cenckiewicz, Piotr Gontarczyk: SB a Lech Wałęsa: przyczynek do biografii. Gdańsk: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2008. ISBN 978-83-60464-74-8.
Radosław Domke: Rys historiograficzny dekady gierkowskiej. Przyczynek do problematyki polskiego piśmiennictwa historycznego na temat lat 70. XX wieku w Polsce. W: W kręgu wyobrażeń zbiorowych. Polityka, władza, społeczeństwo. pod red. Andrzej Dubicki, Magdalena Rekść, Andrzej Sepkowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2019, s. 129–144. ISBN 978-83-8088-950-7.
Wojciech Jaruzelski: Stan wojenny dlaczego…. Warszawa: BGW, 1992. ISBN 83-7066-345-1.
Gabriel Partos. Edward Gierek. „Independent”, 1 August 2001.
Krzysztof Pilawski. Miliard za Gierka – rozmowa z Januszem Rolickim. „Tygodnik Przegląd”, 22 kwietnia 2013.
Krzysztof Pilawski. Miliard za Gierka (cz. II) – rozmowa z Januszem Rolickim. „Tygodnik Przegląd”, 6 maja 2013.
Janusz Rolicki: Lepsi od Pana Boga. Reportaże z Polski Ludowej. Wydawnictwo Poznańskie, 2018. ISBN 978-83-7976-052-7.
Paweł Sasanka: Polska Gierka – dekada przerwana czy zmarnowana?. W: Polski wiek XX. pod red. Krzysztofa Persaka i Pawła Machcewicza. T. IV. Warszawa: 2010, s. 7–34. ISBN 978-83-11-11632-0.
Jakub Szumski. Na marginesie „Człowieka z węgla” Piotra Gajdzińskiego. „Polska 1944/45–1989. Studia i materiały”. XIII, s. 247–259, 2015.
Wiesław Władyka. Wiesław Łuka. Fakt jest święty. Rozmowy o reportażu, wywiadzie i mediach. „Studia medioznawcze”. 3 (58), s. 190–191, 2014. Warszawa. ISSN 1641-0920.