Nicefor Bryennios

Nicefor Bryennios
Data i miejsce urodzenia	1081 Adrianopol
Data i miejsce śmierci	1137 Konstantynopol
Język	grecki
Dziedzina sztuki	kroniki
Ważne dzieła
Materiały historyczne

Nicefor Bryennios (gr. Νικηφόρος Βρυέννιος, ur. 1062 w Orestias (Adrianopol), zm. 1137 w Konstantynopolu) – generał i historyk bizantyjski.

Życie

Nicefor Bryennios urodził się w Adrianopolu w 1062 roku. Pochodził z bizantyńskiej arystokracji wojskowej. Był wnukiem Nicefora Bryenniosa, pretendenta do tronu cesarskiego, który w 1078 roku wszczął bunt przeciw cesarzowi Michałowi VII Dukasowi, a synem patrycjusza Nicefora, oślepionego za spiskowanie przeciw władcy. Oddany żołnierz cesarza Aleksego I Komnena, w 1096 r. poślubił jego córkę Annę Komnenę^[1], z którą miał kilkoro dzieci, m.in. Aleksego Komnena – wielkiego księcia, Jana Dukasa, Irenę Dukainę i Marię Bryennainę Komnenę.

Dowodził obroną stolicy przed atakami krzyżowców w 1097 roku. Po latach prowadził pertraktacje z księciem Antiochii Boemundem na temat dalszych działań wojsk krzyżowych. Został obdarzony najwyższymi tytułami cezara i panhypersebastosa. Interesował się teologią, filozofią, retoryką i historią. W 1115 prowadził dysputę teologiczną z manichejczykami w Filipopolu. Wysoce cenił go sobie syn i następca Aleksego I, Jan II Komnen, który Bryenniosa zatrzymał przy sobie jako osobistego doradcę, choć zamknął w klasztorze, spiskującą przeciw niemu, jego żonę, Annę i teściową Irenę. Bryennios zachorował w czasie wyprawy wojennej do Syrii i Cylicji w 1137 roku. Zmarł w pałacu w Konstantynopolu, wkrótce po powrocie z wyprawy^[2].

Dzieło

Prace teologiczne i retoryczne Bryenniosa. Zachowało się jedynie dzieło historyczne, napisane z polecenia jego teściowej, cesarzowej Ireny, a ztytułowane Materiały historyczne (gr.: Ὕλη Ἱστορίας lub Ὕλη Ἱστοριῶν)/ ("Hyle historias" lub "Hyle historioon"). Dzieło w 4 księgach, nie zostało przez autora doprowadzone do końca, mimo że poświęcił mu sporo czasu, oddając się pracy nad nim nawet podczas wypraw wojennych. zniszczeniu uległ ponadto początek przedmowy do utworu^[2].

Dwie pierwsze księgi powstały jeszcze za panowania cesarza Aleksego I, dwie kolejne w latach trzydzietych XII wieku. Materiały są rodzajem kroniki rodzinnej dynastii Komnenów, której celem miało być uświetnienie panowania Aleksego I. Bryennios rozpoczął swoje dzieło od roku 1070, a więc od panowania cesarza Romana Diogenesa, a urwał na roku 1079, kiedy rządził Cesarstwem Nicefor Botaniates. Wyznaczył sobie skromny cel. Postanowił zgromadzić materiały źródłowe dla przyszłego historyka tego okresu dziejów: dokumenty archiwalne, relacje naocznych świadków, zachowane tradycje. Przy pisaniu I i II księgi korzystał z kronik Michała Psellosa i Jana Skylitzesa, do księgi III i IV wykorzystał Skylitzesa i Historię Michała Attalioty. Część wstępna może być poniekąd późniejszym dodatkiem^[2].

Bryennios pisał językiem współczesnych mu warstw wykształconych. Używał archaizującego słownictwa i konstrukcji zdaniowych, odbiegających nieco od ówczesnego języka mówionego. Lubił proste, krótkie formy wypowiedzi, często sięgał po wyrażenia z języka żołnierskiego. Wzorował się na Anabazie Ksenofonta. W tok opowiadania wplatał dla urozmaicenia narracji wiersze z Iliady Homera i tragedii Eurypidesa. Pierwszym wydawcą Materiałów był w 1661 roku Petrus Possinus. Rękopis na podstawie którego Possinus pracował, zaginął^[3].

Dzieło Bryenniosa jest podstawowym źródło informacji dla historii bizantyńskiej lat 1070-1079. Jest też bardzo cenne jako źródło wiedzy o początkach Turków Seldżuckich, ich podbojach w Azji Mniejszej, bitwie pod Manzikertem w Armenii, Bułgarach pod panowaniem bizantyńskim, wyprawach łupieżczych Pieczyngów na Bałkany oraz walkach jakie jego teść prowadził z uzurpatorami. Z Materiałów korzystała żona Bryenniosa przy pisaniu Aleksjady^[3].

Przypisy

↑ Jurewicz 1984 ↓, s. 226.
↑ ^a ^b ^c Jurewicz 1984 ↓, s. 227.
↑ ^a ^b Jurewicz 1984 ↓, s. 228.

Bibliografia

Nikefor Bryennios, Materiały historyczne, z języka greckiego przeł. wstępem i komentarzem opatrzył Oktawiusz Jurewicz, Wrocław 1974. Biblioteka Przekładów z Kultury Antycznej nr 22 (wyd. 2 seria: „Arcydzieła Kultury Antycznej”, Ossolineum, De Agostini Polska, Wrocław-Warszawa 2006, ISBN 83-04-04904-X).
Petrus Possinus, 1661 (Editio princeps).
E. Meineke in Bonn Corpus Scriptorum Hist. Byz. (1836) z cennym komenatrzem Charles du Fresne, sieur du Cange.
Jacques Paul Migne: Patrologia Graeca, cxxvii.
P. Gautier (z tłumaczeniem francuskim), Corpus Fontium Historiae Byzantinae 9, Brussels, 1975.
O. Jurewicz: Historia literatury bizantyńskiej. Wrocław: Ossolineum, 1984. ISBN 83-04-01422-X.