Narodnyj Dim w Przemyślu

Narodnyj Dim w Przemyślu
Ilustracja
Państwo

 Polska

Adres

Kościuszki 5, Przemyśl

Położenie na mapie Przemyśla
Mapa konturowa Przemyśla, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Narodnyj Dim w Przemyślu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Narodnyj Dim w Przemyślu”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Narodnyj Dim w Przemyślu”
Ziemia49°46′59,95″N 22°46′03,07″E/49,783320 22,767520
Strona internetowa
Ulica Kościuszki w Przemyślu - widoczny m.in. gmachu Domu

Narodnyj Dim w Przemyślu (Dom Ludowy) – budynek zbudowany w Przemyślu przy ulicy Kościuszki 5 w latach 1901–1904 ze składek przemyskich Ukraińców, przeznaczony na cele kulturalno-oświatowe.

small Budynek wpisany jest do rejestru zabytków pod nr rej.: A-1584 z 16.12.1986 i z 23.03.1987

Historia

Inicjatorem budowy był dr Teofil Kormosz, który przeznaczył na ten cel cały dochód z napisanej przez siebie książki. Inwestorem było nowo utworzone Towarzystwo Narodnyj Dim w Przemyślu[1].

Ukraińcy kupili działkę ze starymi zabudowaniami, wyburzyli je i postawili wielką kamienicę, w której znalazła się m.in. sala teatralna na 400 miejsc, restauracja i biuro[1].

W latach 1904–1939 i 1945–1947 w Narodnym Domu miały siedzibę ukraińskie organizacje i stowarzyszenia kulturalne, ekonomiczne, polityczne. Działały teatr i kino, była restauracja, sklepy i magazyny.

W 1946 zaczęły się wywózki osób narodowości ukraińskiej z Przemyśla, a 20 listopada 1948 Sąd Powiatowy orzekł, że majątek osób wysiedlonych do ZSRR zgodnie z dekretem z dnia 5 września 1947 zostaje przejęty przez Skarb Państwa. W 1950 miała miejsce formalna likwidacja Towarzystwa Narodnyj Dim w Przemyślu.

Obiekt wpisany na listę zabytków pod nr A-164 (16.12.1986)[2].

Starania o zwrot budynku

W trakcie trwania odwilży gomułkowskiej, 7 stycznia 1957 r. na posiedzeniu ówczesnego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej Józef Śliwa oznajmił, że „budynek przy ul. Kościuszki zostanie zwrócony najpóźniej 1 lutego 1957 r.” Do tego czasu jednak mogą zajmować budynek należący wcześniej do WOPu przy ulicy Mickiewicza 44[3].

Związek Ukraińców w Polsce zaczął starania o jego zwrot na początku lat 90. W styczniu 2004 wojewoda podkarpacki wydał zgodę na przejęcie budynku na własność przez Gminę Miejską Przemyśl.

W styczniu 2008 Lwowska Rada Obwodowa, wobec niemożności załatwienia sprawy przez władze polskie, zaproponowała wykupienie budynku za pieniądze obwodu lwowskiego[4]. Zamiar ten potwierdził prezydent Ukrainy Wiktor Juszczenko w czerwcu 2008[5]. Przemyscy samorządowcy zaproponowali inny wariant – przekazanie nieruchomości Ukraińcom pod warunkiem otrzymania rekompensaty ze strony polskiego Skarbu Państwa, w postaci nieruchomości o równorzędnej wartości. Poparcie dla takiego rozwiązania zadeklarowali przedstawiciele rządu polskiego. W międzyczasie stan techniczny budynku znacznie się pogorszył wskutek pożaru oraz rozszczelnienia instalacji wodnej[6][7].

W czerwcu 2008 do sprawy włączyło się Ministerstwo Obrony Narodowej. Minister Bogdan Klich obiecał szybkie załatwienie sporu[8]. We wrześniu 2008 MON zaproponowało władzom miasta budynek przemyskiego byłego Klubu Garnizonowego w zamian za oddanie spornego budynku organizacjom ukraińskim[9]. Na początku lutego 2009 MON załatwiło wszystkie formalności i wystąpiło do Prezydenta Miasta Przemyśla Roberta Chomy o wygaszenie trwałego zarządu MON nad działką zaoferowaną do wymiany[10].

26 lutego Rada Miasta miała podjąć decyzję o zamianie budynków, jednak radni nie zdecydowali się na zamianę. W marcu 2008 podjęli decyzję o negocjowaniu zwrotu budynku we Lwowie, przeznaczonego dla lwowskich Polaków, i od tego uzależnili zwrot spornego budynku[11].

3 września 2009 przemyscy radni podjęli decyzję o zamianie budynku Narodnego Domu na budynek Klubu Garnizonowego, będącego dotychczas własnością Skarbu Państwa[12], w związku z jego późniejszym przekazaniem Związkowi Ukraińców w Polsce[13].

21 marca 2011 roku Narodnyj Dim w Przemyślu został oficjalnie przekazany Związkowi Ukraińców w Polsce[14].

Działalność

W budynku odbywają się m.in. panele dyskusyjne, spotkania z ludźmi kultury, pokazy filmowe[15].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2009-04-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-18)].
  2. ↑ Rejestr zabytków woj. podkarpackie. 2012-12-31. s. 98. [dostęp 2013-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-27)].
  3. ↑ Archiwum Państwowe w Przemyślu, Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Przemyślu, Posiedzenia Prez. MRN (protokoły), sygn. 265, k. 1–4.
  4. ↑ Przemyśl: Ukraińcy chcą wykupić Dom Narodowy
  5. ↑ Przemyśl: Ukraińcy chcą kupić Dom Narodowy w Przemyślu
  6. ↑ Fatum zawisło nad Narodnym Dimem?
  7. ↑ Lecą cegły z Narodnego Domu
  8. ↑ Życie Podkarpackie
  9. ↑ Przemyśl: Koniec targów o Dom Narodowy w Przemyślu
  10. ↑ Przemyśl: Możliwy koniec sporów o gmach Domu Narodowego w Przemyślu
  11. ↑ Narodny Dim w Przemyślu za Dom Polski we Lwowie
  12. ↑ Uchwała Rady Miejskiej w Przemyślu nr 139/2009 z 3 września 2009
  13. ↑ Teraz ruch należy do władz Lwowa
  14. ↑ Ukraińcy świętują odzyskanie Narodnego Dimu w Przemyślu
  15. ↑ 70 rocznica Akcji Wisła - program obchodów. hf.org.pl/, 2017-04-11. [dostęp 2021-10-06].

Linki zewnętrzne

  • Dom Ukraiński w Przemyślu. ukraincy.org.pl. [dostęp 2021-10-06].