Merkaptopuryna

Merkaptopuryna

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) 3,7-dihydropuryno-6-tion Inne nazwy i oznaczenia 6-merkaptopuryna, tiopuryna, 6-MP, łac. mercaptopurinum
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C5H4N4S
Masa molowa	152,18 g/mol
Wygląd	żółty proszek[1]
Identyfikacja
Numer CAS	50-44-2 6112-76-1 (monohydrat)
PubChem	667490
DrugBank	APRD01096
SMILES C1=NC2=C(N1)C(=S)N=CN2
InChI InChI=1S/C5H4N4S/c10-5-3-4(7-1-6-3)8-2-9-5/h1-2H,(H2,6,7,8,9,10) InChIKey GLVAUDGFNGKCSF-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Rozpuszczalność w wodzie nierozpuszczalna[2] w innych rozpuszczalnikach zasady[2] Temperatura rozkładu 313 °C[2][3] 140 °C (monohydrat)[1]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie podanego źródła[4] Szkodliwy (Xn) Zwroty R R22, R36/37/38 Zwroty S S22, S36/37/39, S45 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła 1 1 0   Numer RTECS UP0400000[4] Dawka śmiertelna LD50 277 mg/kg (doustnie, szczur)[3]
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	L01BB02
Stosowanie w ciąży	kategoria D[5]
Farmakokinetyka Działanie antyleukemiczne, cytostatyczne, immunosupresyjne[5] Okres półtrwania 21 min (dzieci)[5] 47 min (dorośli)[5] Wiązanie z białkami osocza i tkanek 19%[5] Wydalanie 46% w ciągu 24 h z moczem w postaci niezmienionej i jako metabolity[5]
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania doustnie
Multimedia w Wikimedia Commons

Merkaptopuryna – lek przeciwnowotworowy i immunosupresyjny stosowany w leczeniu niektórych białaczek i chorób autoimmunologicznych.

Mechanizm działania

6-merkaptopuryna jest tioanalogiem zasad purynowych adeniny i hipoksantyny i spełnia rolę antymetabolitu. Włączając się w szlak biosyntezy nukleotydów purynowych, powoduje zahamowanie replikacji DNA.

Merkaptopuryna konkuruje z hipoksantyną i guaniną o fosforybozylotransferazę hipoksantynowo-guanylową i ulega przemianie do monofosforanu tioinozyny (TIMP), który blokuje reakcje związane z kwasem inozynowym (IMP). S-metylotransferaza przekształca TIMP do monofosforanu metylotioinozyny (MTIMP). TIMP i MTIMP hamują amidotransferazę glutamino-5-fosforybozylopirofosforanową, która jest pierwszym enzymem szlaku syntezy nukleotydów purynowych^[6].

Wskazania

• leczenie ostrych białaczek; wybrane przypadki – leczenie paliatywne i u starszych osób
• leczenie podtrzymujące remisję ostrej białaczki limfoblastycznej
• leczenie niektórych innych chorób
  • choroby autoimmunologiczne
    • łuszczycowe zapalenie stawów
  • choroba Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Przeciwwskazania

• uczulenie na lek
• uszkodzenie wątroby
• ciąża i okres karmienia piersią

Działania niepożądane

Zahamowanie czynności krwiotwórczej szpiku (szczególnie leukopenia – obniżenie poziomu leukocytów we krwi, rzadziej małopłytkowość i niedokrwistość), mogąca jednak utrzymywać się dość długo po odstawieniu leku (nawet do 3 tyg.). Mogą pojawić się nudności, wymioty, anoreksja – szczególnie u dorosłych i gdy lek przyjmowany jest rano. Rzadko występuje zapalenie błon śluzowych przewodu pokarmowego i biegunki; jako wyraz zaburzeń czynności wątroby może pojawić się żółtaczka, szybko ustępująca po przerwaniu leczenia. Skórne objawy uczuleniowe. Toksyczne działanie na nerki przy dużych dawkach^[7].

Interakcje

• leki przeciwzakrzpowe – nasilenie działania
• inne leki mielosupresyjne – nasilenie działania
• trimetoprim/sulfametoksazol – nasilenie działania mielosupresyjnego
• allopurynol – nasilenie działania toksycznego
• olsalazyna, mesalazyna i sulfasalazyna – nasilenie działania mielosupresyjnego

Dawkowanie

Indywidualne i ustalane przez lekarza specjalistę.

U chorych z genetycznie uwarunkowanym niedoborem metylotransferazy tiopurynowej (TPMT) w trakcie leczenia może wystąpić mielosupresja lub działanie toksyczne leku (związane ze znacznym spowolnieniem metabolizacji merkaptopuryny u tych chorych). Ich leczenie merkaptopuryną jest możliwe, ale przy znacznie zredukowanej dawce leku.

Przypisy

Bibliografia

• Merkaptopuryna, [w:] Indeks Leków MP, opis substancji, Medycyna Praktyczna [dostęp 2008-01-12] .