Józef Naronowicz-Naroński

Józef Naronowicz-Naroński
Data i miejsce urodzenia

ok. 1610
najprawdopodobniej Naruny

Data i miejsce śmierci

w kwietniu 1678
Szczytno

Zawód, zajęcie

matematyk
geodeta
kartograf

Józef Naronowicz-Naroński (Naroński) (ur. ok. 1610 najprawdopodobniej w Narunach[1], zm. w kwietniu 1678 w Szczytnie[2]) – matematyk, geodeta, kartograf i architekt.

Urodził się na Litwie, w rodzinie kalwińskiej.

Naroński kształcił się w Kiejdanach, Akademii Rakowskiej i przypuszczalnie w Lejdzie. Posiadał gruntowne wykształcenie z zakresu matematyki, geodezji i kartografii. Obok języka polskiego znał łacinę, francuski, flamandzki i słabo niemiecki.

Józef Naroński osiedlił się na terenie Prus Książęcych po edykcie sejmowym 1658 skazującym braci polskich na banicję. Głównym zleceniodawcą prac kartograficznych Narońskiemu był elektor Fryderyk Wilhelm. Naronowicz-Naroński nosił tytuł cywilnego inżyniera i geografa elektora. W pracach kartograficznych pomagał mu jego syn Jan Józef (zmarł 1672), a od 1672 Andrzej Woynowski. Naronowicz współpracował także, z Samuelem Suchodolcem (Suchodolskim), który później był właścicielem folwarku w Starej Różance. Józef Naronowicz-Naroński zmarł w kwietniu 1678 w Szczytnie. Pogrzebem Naronowicza zajął się Zbigniew Morsztyn z Rudówki. Józef Naronowicz-Naroński należał do najwybitniejszych braci polskich w Prusach.

Prace kartograficzne i inne

W pracach mierniczych Naronowicz posługiwał się astrolabium z podziałem na 360° oraz kwadrantem. Po raz pierwszy w Polsce zastosował triangulację jako osnowę pomiarów większych obszarów. Mapy wykonywał zwykle w skali 1 : 50 000. Fotokopie jego map znajdują się w Ośrodku Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie. Mapy te pozwalają na określenie zmian linii brzegowej jezior, będących skutkiem gospodarczej działalności człowieka (m.in. wykopanie kanałów, wykonanie nasypów kolejowych). Do najważniejszych prac inżynierskich Naronowicza-Narońskiego można zaliczyć:

Opracowania Narońskiego

  • "Księgi nauk matematycznych", Tom I "Arithmetica practica", Tom II "Geometria albo rozmiar..", Tom III "Optica lubo perspectiva.."
  • "Architektura militaris, to jest budownictwo wojenne".
  • "Artilleria, to jest nauka o działach i o wszelkiej armacie strzelbowej".

Józef Naronowicz-Naroński był też autorem dwutomowego dzieła historycznego "Dowód prawdziwy Istoryi o najwyższej Monarchiej Scythiej Sarmacyi.."

Przypisy

  1. Naruny, [w:] MagdaM. Osip-Pokrywka MagdaM., MirekM. Osip-Pokrywka MirekM., Polskie ślady na Litwie i Łotwie. Przewodnik historyczny, wyd. 1, Olszanica: BOSZ, 2016, s. 208, ISBN 978-83-7576-275-4 .
  2. Stanisław Alexandrowicz, Pochodzenie Józefa Naronowicza-Narońskiego, twórcy topograficznej kartografii Litwy i Prus Wschodnich, "Acta Universitatis Nicolai Copernici". Nauki Humanistyczno-Społeczne. Bibliologia, 2000, T. 4, s. 62.

Bibliografia

  • Tadeusz Oracki "Słownik biograficzny Warmii, Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku L-Ż", Olsztyn, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, 1988, ISSN 0239-7854
  • SławomirS. Augusiewicz SławomirS., JanuszJ. Jasiński JanuszJ., TadeuszT. Oracki TadeuszT., Wybitni Polacy w Królewcu. XV-XX wiek, Olsztyn: Littera, 2005, ISBN 83-89775-03-4, OCLC 69292074 .

Linki zewnętrzne

  • Dzieła Józefa Naronowicza-Narońskiego i publikacje ich dotyczące (Katalog HINT)


  • ISNI: 000000007848179X
  • VIAF: 66757732
  • LCCN: n98060985
  • GND: 120976234
  • BnF: 150812338
  • NKC: jn20000720188
  • PLWABN: 9810701266905606
  • NUKAT: n99024529
  • LIH: LNB:V*272094;=BK
  • PWN: 3945884
  • VLE: juozas-narunavicius