Eduard Szewardnadze
Eduard Szewardnadze (1997) | |||
Pełne imię i nazwisko | Eduard Ambrosijewicz Szewardnadze | ||
---|---|---|---|
Data i miejsce urodzenia | 25 stycznia 1928 | ||
Data i miejsce śmierci | 7 lipca 2014 | ||
2. Prezydent Gruzji | |||
Okres | od 26 listopada 1995 | ||
Przynależność polityczna | Unia Obywatelska Gruzji | ||
Poprzednik | Zwiad Gamsachurdia | ||
Następca | Nino Burdżanadze (p.o.) | ||
Przewodniczący parlamentu Gruzji | |||
Okres | od 4 listopada 1992 | ||
Przynależność polityczna | bezpartyjny | ||
Poprzednik | Akaki Asatiani | ||
Następca | |||
Przewodniczący Rady Państwa Gruzji | |||
Okres | od 10 marca 1992 | ||
Przynależność polityczna | bezpartyjny | ||
Poprzednik | urząd utworzony | ||
Następca | urząd zniesiony | ||
Minister spraw zagranicznych ZSRR | |||
Okres | od 19 listopada 1991 | ||
Przynależność polityczna | |||
Poprzednik | |||
Następca | urząd zniesiony | ||
Okres | od 2 lipca 1985 | ||
Poprzednik | |||
Następca | Aleksandr Biessmiertnych | ||
Odznaczenia | |||
| |||
|
Eduard Szewardnadze (gruz. ედუარდ შევარდნაძე, ros. Эдуа́рд Шевардна́дзе; ur. 25 stycznia 1928 w Gurii, zm. 7 lipca 2014[1] w Tbilisi) – radziecki i gruziński polityk, minister spraw zagranicznych ZSRR od 2 lipca 1985 do 20 grudnia 1990 oraz od 19 listopada do 25 grudnia 1991, prezydent Gruzji od 26 listopada 1995 do 23 listopada 2003.
Kariera w czasach ZSRR
Szewardnadze w wieku 18 lat został instruktorem Komsomołu i dwa lata później wstąpił do partii komunistycznej. W 1959 został członkiem Rady Najwyższej Gruzińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, w 1965 został ministrem porządku publicznego Gruzińskiej SRR, a w 1968 spraw wewnętrznych i generałem milicji. Zasłynął wtedy walką z korupcją, doprowadzając do skazania wielu urzędników. W 1972 zastąpił na stanowisku I Sekretarza KC Komunistycznej Partii Gruzji skompromitowanego w aferach korupcyjnych Wasyla Mżawanadzego. Na tym stanowisku kontynuował walkę ze skorumpowanymi urzędnikami, lecz także z dysydentami. W 1976 został członkiem Komitetu Centralnego, a w 1978 Biura Politycznego KC KPZR. W 1985 został ministrem spraw zagranicznych ZSRR, dołączając do grona względnie młodych reformatorów skupionego wokół Gorbaczowa. Odegrał bardzo ważną rolę w upadku ZSRR, odmawiając pomocy komunistycznym reżimom w Europie Środkowej i umożliwiając tym samym demokratyczne przemiany. W 1987 r. wyraził w imieniu ZSRR wstępną zgodę na zjednoczenie państw niemieckich, RFN i NRD. Pod koniec lat 80. jego droga rozeszła się z Gorbaczowem, który dążył do zachowania ZSRR. W 1990 – na parę miesięcy przed nieudanym puczem w Moskwie – przewidując nadchodzący wstrząs polityczny, podał się do dymisji. Swoją rezygnację określił jako protest przeciwko „rodzącej się dyktaturze”. W listopadzie 1991 powrócił na krótki czas na stanowisko, po czym podał się do dymisji razem z Gorbaczowem, po formalnym rozwiązaniu Związku Radzieckiego.
Prezydentura Gruzji
Pierwszym prezydentem nowo niepodległej Gruzji został Zwiad Gamsachurdia (syn słynnego pisarza gruzińskiego, Konstantyna Gamsachurdii), dysydent więziony przez Szewardnadzego w latach 70. Został on jednak obalony w wyniku puczu w styczniu 1992 i musiał zbiec do Czeczenii. Władzę przejął Szewardnadze, który w 1995 został wybrany na prezydenta większością 70% głosów. W 2000 zdołał zapewnić sobie drugą kadencję fałszując wynik wyborów. Szewardnadze przeżył dwie próby zamachów na swe życie (w 1995 i 1998). Za jego prezydentury, na tle terytorialno-nacjonalistycznym oraz w wyniku licznych prowokacji ze strony Gruzji, wybuchł konflikt wojenny na terenie Abchazji, który doprowadził do utraty kontroli nad Abchazją i później Osetią Południową oraz silnych tendencji separatystycznych w Adżarii. Wkroczenie wojsk Gossowietu Gruzji na teren Abchazji spowodowało śmierć 10 tys. ludzi, a 280 tys. uchodźców gruzińskich uniemożliwiono powrót do domów.
- Osobny artykuł: Wojna w Abchazji (1992–1993).
By przeciwstawić się rosyjskim wpływom, Szewardnadze obrał kurs prozachodni, nastawiając się na współpracę z USA i strategiczne partnerstwo z NATO i UE.
Szewardnadze cieszył się reputacją zaciekłego wroga korupcji, bardzo w kraju rozpowszechnionej. Zdymisjonował i doprowadził do umieszczenia w zakładach karnych setek oficjeli. Jednakże nigdy nie udało mu się całkowicie wyplenić tego zjawiska.
Rewolucja róż
2 listopada 2003 odbyły się w Gruzji wybory parlamentarne, których wynik został sfałszowany przez rząd. Doprowadziło to do masowych protestów w Tbilisi i całym kraju. Na inauguracyjnej sesji nowego parlamentu 21 listopada, protestujący wtargnęli na posiedzenie, zmuszając prezydenta do opuszczenia sali. Szewardnadze wprowadził stan wyjątkowy i początkowo odmawiał ustąpienia, ostatecznie jednak zgodził się to uczynić po spotkaniu z liderami opozycji oraz konsultacjach z ministrami spraw zagranicznych USA – Collinem Powellem i Rosji – Igorem Iwanowem. Krok ten został entuzjastycznie przyjęty przez społeczeństwo, zaś całe zdarzenie nazwano rewolucją róż, przez analogię do portugalskiej rewolucji goździków.
Życie prywatne
Jego żoną od 1951 do jej śmierci w 2004 roku była Nanuli Cagareiszwili, z którą miał syna i córkę. Razem doczekali się pięciorga wnucząt.
Na język polski została przetłumaczona autobiografia Szewardnadzego, Przyszłość należy do wolności, tł. Krystyna Damm, Warszawa 1992.
Przypisy
- ↑ УШЕЛ ИЗ ЖИЗНИ ЭКС-ПРЕЗИДЕНТ ГРУЗИИ ЭДУАРД ШЕВАРДНАДЗЕ. echo.msk.ru. [dostęp 2014-07-07]. (ros.).
Bibliografia
- Borys Jelcyn, Notatki prezydenta, Wydawnictwo UNIV-COMP, Warszawa, 1995, ISBN 83-86386-19-3, tłum. Maria Kostowska, s. 447
- p
- d
- e
|
- p
- d
- e
|
- 1– jako Rada Wojskowa w roli kolegialnej głowy państwa
- 2– w 1992 pełnił obowiązki jako przewodniczący Rady Państwa zaś w latach 1992–1995 jako przewodniczący parlamentu Gruzji
- p
- d
- e
Posolsky Prikaz, przewodniczący (1549–1699) |
|
---|---|
Kanclerze i wicekanclerze Carstwa Rosyjskiego i Imperium Rosyjskiego (1699–1801) |
|
MSZ Imperium Rosyjskiego (1801–1917) |
|
MSZ Rządu Tymczasowego Rosji |
|
Ludowy Komisariat Spraw Zagranicznych RFSRR |
|
Ludowy Komisariat Spraw Zagranicznych ZSRR (1922–1946) |
|
Ministerstwo Spraw Zagranicznych ZSRR (1946–1991) |
|
Ministerstwo Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej |
|
- p
- d
- e
Demokratyczna Republika Gruzji (1918–1921) |
|
---|---|
Zakaukaska FSRR (1922–1936) i Gruzińska SRR (1936–1991) |
|
Gruzja (od 1991) |
|
- PWN: 3982986
- Britannica: biography/Eduard-Shevardnadze
- Treccani: eduard-amvrosievic-sevardnadze
- Universalis: edouard-chevardnadze
- БРЭ: 4693042
- NE.se: eduard-sjevardnadze
- SNL: Eduard_Sjevardnadze
- VLE: eduard-sevardnadze
- Catalana: 0238600
- DSDE: Eduard_Sjevardnadze
- identyfikator w Hrvatska enciklopedija: 59490
- Olympedia: 1200101