Dmitrij Sobolew

Dmitrij Sobolew
Дмитрій Николаевичъ Соболевъ
Ilustracja
(1920)
Pełne imię i nazwisko

Дмитрий Николаевич Соболев

Data i miejsce urodzenia

7 sierpnia 1872
Chripiel

Data i miejsce śmierci

16 marca 1949
Charków

Zawód, zajęcie

paleontolog, geolog

Tytuł naukowy

profesor geologii

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Moskiewski

Uczelnia

Politechnika Warszawska, Uniwersytet w Charkowie

Dmitrij Sobolew (ur. 7 sierpnia 1872 w Chripieli (Хрипели) koło Kostromy, zm. 16 marca 1949 w Charkowie) – rosyjski paleontolog i geolog, badacz geologii Gór Świętokrzyskich i ewolucji biologicznej, szczególnie głowonogów.

Nazwisko

Pełne nazwisko uczonego brzmi Dmitrij Nikołajewicz Sobolew, w rosyjskiej ortografii przedrewolucyjnej Дмитрій Николаевичъ Соболевъ, w ortografii współczesnej Дмитрий Николаевич Соболев. Sam geolog, publikując w językach, używających alfabetu łacińskiego, zapisywał swoje nazwisko jako Sobolew[1], natomiast czasami spotyka się angielską transliterację z cyrylicy Sobolev[2]. W Polsce nierzadko spotyka się spolszczoną formę Dymitr Sobolew[3].

Życiorys

Syn popa, w związku z ukończeniem seminarium duchownego (w Kostromie) nie mógł zgodnie z ówczesnym prawem podjąć studiów w centralnej części Rosji. Dlatego w 1895 przyjechał do Warszawy i wstąpił na Uniwersytet Warszawski, który ukończył w 1899 jako geolog i od razu otrzymał posadę asystenta mineralogii na Warszawskim Instytucie Politechnicznym. Tytuł magistra obronił dopiero w 1911 na Uniwersytecie Moskiewskim na podstawie pracy o dewonie środkowym Gór Świętokrzyskich («Средній девонъ Кѣлецко-Сандомирскаго кряжа»)[4]. W 1914 został profesorem geologii na uniwersytecie w Charkowie, a w 1934 uzyskał tam habilitację[5].

Badania naukowe

Tematyka

Podczas pobytu w Polsce większość jego badań dotyczyła paleozoiku Gór Świętokrzyskich, ze szczególnym uwzględnieniem dewonu. Podał poprawne rozpoziomowanie stratygraficzne dewonu środkowego regionu łysogórskiego[6]. Badał także tektonikę Gór Świętokrzyskich. Opisał również wiele gatunków kopalnych zwierząt, na przykład:

  • Chonetes zeuschneri Sobolew, 1909[4] (ramienionóg dewoński, obecna nazwa Devonaria zeuschneri)[7];
  • Chonetes supragibbosa Sobolew, 1909[4] (ramienionóg dewoński, obecna nazwa Dagnachonetes supragibbosus)[8];
  • Dalmanella polonica Sobolew, 1909)[4] (ramienionóg dewoński, obecna nazwa Levenea polonica)[9];
  • Poterioceras guerichi Sobolew, 1912[10] (głowonóg dewoński, obecna nazwa Gonatocyrtoceras guerichi)[11].

Po przeprowadzce do Charkowa tematyka jego badań objęła bardzo różne zagadnienia, w tym poszukiwania ropy naftowej i gazu ziemnego[3] czy masowe wymierania[12].

Nazwy rodzajowe goniatytów

Do istotnych prac w dorobku Sobolewa należą opracowania filogenezy goniatytów i klimenii[13], oparte na bardzo bogatych materiałach z dewonu górnego Gór Świętokrzyskich[14]. Przy opisywaniu tych skamieniałości Sobolew przyjął jednak niekonwencjonalną zasadę tworzenia nazw rodzajowych, która stała w sprzeczności z ówczesnymi i obecnymi regułami nomenklatury zoologicznej. Nazwy te zostały formalnie unieważnione przez Międzynarodową Komisję Nomenklatury Zoologicznej[15]. Z tego względu nierzadko spotyka się zapis tych nazw łacinką (czcionką zwykłą), a nie kursywą, w odróżnieniu od nazw rodzajowych utworzonych zgodnie z regułami nomenklatury zoologicznej, które zawsze zapisuje się kursywą:

  • Oma-monomeroceras discoidale Sobolew, 1914 = Cheiloceras discoidale (Sobolew, 1914);
  • β-Oma-dimeroceras lagowiense Sobolew, 1914 = Sporadoceras lagowiense (Sobolew, 1914)[15].

Kwestia ważności nazw rodzajowych nie ma wpływu na nazwy gatunkowe.

Upamiętnienie

Na cześć D. Sobolewa nazwano rodzaj dewońskich goniatytów Sobolewia Wedekind, 1918[16] oraz gatunki Phacops sobolewi Kielan, 1954[17] (trylobit dewoński, obecna nazwa Pedinopariops sobolewi)[18], Pachyphyllum sobolewi Różkowska, 1956 (dewoński koral czteropromienny, obecna nazwa Phillipsastrea sobolewi)[19], Dimeroceras lentiforme sobolevi Kullmann, 1960 (obecna nazwa Paratornoceras sobolevi, głowonóg dewoński)[20], Septaliphoria sobolevi Makridin, 1964[21] (ramienionóg jurajski), Bythocyproidea sobolevi Adamczak, 1976[22] (małżoraczek dewoński) i Flowerites sobolewi Dzik, 1984 (głowonóg dewoński)[23].

Wybrane publikacje

  • Dewonskija otłożenija profilia Grzegorzowice–Skały–Włochy (1903–1904)[24]
  • Srednij dewon Kielecko-Sandomirskago Kriaża (1909)[4]
  • Putiewoditiel’ dlia geołogiczeskoj ekskursii w Kielecko-Sandomirskij kriaż (1911)[25]
  • Nabroski po filogenii goniatitow (1914)[26]

Przypisy

  1. ↑ D.D. Sobolew D.D., Zur Stratigraphie des oberen Mitteldevons im polnischen Mittelgebirge, „Zeitschrift der Deutschen Geologischen Gesellschaft”, 56, 1904, s. 63–72 .
  2. ↑ E.E. Jagt-Yazykova E.E., G.G. Racki G.G., Vladimir P. Amalitsky and Dmitry N. Sobolev – late nineteenth/early twentieth century pioneers of modern concepts of palaeobiogeography, biosphere evolution and mass extinctions, „Episodes”, 40 (3), 2017, s. 189–199, DOI: 10.18814/epiiugs/2017/v40i3/017022 .
  3. ↑ a b H.H. Ozonkowa H.H., Uroczysta sesja naukowa na Uniwersytecie Charkowskim z okazji stulecia urodzin Dymitra Sobolewa, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”, 18 (2), 1973, s. 440 .
  4. ↑ a b c d e D.D. Sobolew D.D., Средній девонъ Кѣлецко-Сандомирскаго кряжа, „Materialien zur Geologie Russlands”, 24, 1909, s. 41–536 .
  5. ↑ Sobolev [online], geology.univer.kharkov.ua, 1 maja 2005 [dostęp 2023-04-01] [zarchiwizowane z adresu 2005-05-01]  (ros.).
  6. ↑ G.G. Racki G.G. i inni, Middle Devonian Skały Formation in the Holy Cross Mountains (Poland) – formal description and subdivision based on new field data, „Annales Societatis Geologorum Poloniae”, 92 (4), 2022, s. 425–444 .
  7. ↑ A.A. Baliński A.A., A.T.A.T. Halamski A.T.A.T., Pre-Taghanic (Lower to lower Middle Givetian) brachiopods from Miłoszów in the Holy Cross Mountains (Poland), „Annales Societatis Geologorum Poloniae”, 93 (1), 2023, s. 3–102 .
  8. ↑ G.G. Biernat G.G., Middle Devonian brachiopodes of the Bodzentyn syncline (Holy Cross Mountains, Poland), „Palaeontologia Polonica”, 17, 1966, s. 1–162 .
  9. ↑ A.T.A.T. Halamski A.T.A.T., Middle Devonian Brachiopods from the northern Part of the Holy Cross Mountains, Poland in relation to selected coeval faunas. Part I: Introduction, Lingulida, Craniida, Strophomenida, Productida, Protorthida, Orthida, „Palaeontographica, Abteilung A”, 287, 2009, s. 41–98 .
  10. ↑ D.D. Sobolew D.D., О верхнемъ неодевонѣ Лагова, „Извѣстія Варшавскаго Политехническаго Института”, 1912 (3), 1912, s. 1–20 .
  11. ↑ J.J. Dzik J.J., Phylogeny of the Nautiloidea, „Palaeontologia Polonica”, 45, 1984, s. 3–219 .
  12. ↑ G.G. Racki G.G., Dmitri Sobolev and other forgotten forerunners of mass extinction science and volcanic catastrophism, „Acta Palaeontologica Polonica”, 59 (4), 2014, s. 1006–1008 .
  13. ↑ T.T. Woroncowa-Marcinowska T.T., Geolodzy rosyjscy w Polsce na przełomie XIX i XX wieku, „Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego”, 466, 2016, s. 377–388 .
  14. ↑ Sobolev, D. – GONIAT-Online [online], www.goniat.org [dostęp 2023-03-30] .
  15. ↑ a b R.T.R.T. Becker R.T.R.T., S.V.S.V. Nikolaeva S.V.S.V., Case 3600. A proposal to reinstate as available the species-group names proposed for Devonian ammonoids (Mollusca, Cephalopoda) by Sobolew (1914a, 1914b), „Bulletin of Zoological Nomenclature”, 69 (3), 2012, s. 170–177 .
  16. ↑ Genus Sobolewia – GONIAT-Online [online], goniat.org [dostęp 2023-03-28] .
  17. ↑ Z.Z. Kielan Z.Z., Les Trilobites mésodévoniens de Monts de Sainte-Croix, „Palaeontologia Polonica”, 6, 1954, III–V,1–50 .
  18. ↑ Trilotarium: Pedinopariops aff. sobolewi [online], www.trilotarium.de [dostęp 2023-03-30] .
  19. ↑ T.T. Wrzołek T.T., Devonian rugose corals of the Phillipsastrea hennahii species group, „Acta Geologica Polonica”, 55 (2), 2005, s. 163–185 .
  20. ↑ Paratornoceras sobolevi* – GONIAT-Online [online], www.goniat.org [dostęp 2023-03-30] .
  21. ↑ В.П.В.П. Макридин В.П.В.П., Брахиоподы юрских отложений Русской платформы и некоторых прлежащих к ней областей, Moskwa: Nedra, 1964 .
  22. ↑ F.F. Adamczak F.F., Middle Devonian Podocopida (Ostracoda) from Poland; their morphology systematics and occurrence, „Senckenbergiana lethaea”, 57 (4/6), 1976, s. 265–467 .
  23. ↑ Flowerites sobolewi (Species.Flowerites sobolewi) – XWiki [online], ikonoteka.paleo.pan.pl [dostęp 2023-03-28] .
  24. ↑ D.D. Sobolew D.D., Девонскія отложенія профиля Гржегоржевице–Скалы–Влохи, „Извѣстія Варшавскаго Политехническаго Института”, 1903, 1904, 1903–1904, s. 1–107 .
  25. ↑ D.D. Sobolew D.D., Путеводитель для геологической экскурсіи въ Кѣлецко-Сандомирскій кряжъ, Warszawa 1911 .
  26. ↑ D.D. Sobolew D.D., Наброски по филогеніи гоніатитовъ, „Извѣстія Варшавскаго Политехническаго Института”, 1914, s. 1–193 .

Bibliografia

  • Jerzy Dzik, Rodowód polskiej szkoły paleontologii. Ewolucja, 1., 2003.
  • Zofia Kielan-Jaworowska (red.), Mały słownik paleontologiczny, Wiedza Powszechna, Warszawa 1963.

Linki zewnętrzne

  • Биография на сайте Харьковского университета. www-geology.univer.kharkov.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-05-01)].
  • Биографическая энциклопедия Биография.ру
  • Биография в БСЭ
  • VIAF: 309871871
  • GND: 1203747667
  • PLWABN: 9810543747905606
  • NUKAT: n2022001929