Decjusz (cesarz rzymski)

Decjusz

Gaius Messius Quintus Decius

Cesarz rzymski
Okres	od 249 do 251
Poprzednik	Filip II
Następca	Trebonian Gallus
Dane biograficzne
Data i miejsce urodzenia	ok. 200 Budalia
Data i miejsce śmierci	251 Abrittus
Przyczyna śmierci	zginął w bitwie pod Abrittus
Żona	Herenia Etruscilla
Dzieci	Herenniusz Decjusz, Hostylian
Moneta
Podwójny sesterc cesarza z propagandową inskrypcją FELICITAS SAECVLI (rewers)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Decjusz Trajan, Gaius Messius Quintus Decius (ur. ok. 190–201 w Budalii^[a], zm. 251 pod Abrittus) – cesarz rzymski od 249 do 251 roku. Mąż Herenii Etruscylli, ojciec Herenniusza Decjusza i Hostyliana.

Życiorys

Urodził się we wsi Budalia niedaleko Sirmium w Panonii. Sprawował namiestnictwo Mezji Dolnej i Hiszpanii Tarrakońskiej, a także zasiadał w senacie^[1].

Przejęcie władzy

W 248 został wysłany przez cesarza Filipa Araba nad Dunaj, gdzie miał ustabilizować sytuację po buncie Pakacjana i uwolnić tamtejsze prowincje od pustoszących je Karpów i Gotów^[2]. Być może powierzono mu wtedy zwierzchnictwo nad całym obszarem mezyjsko-panońskim^[2]. Sukcesy, jakie odniósł w walkach z barbarzyńcami spowodowały, że żołnierze obwołali go (rzekomo wbrew jego woli) cesarzem w maju lub czerwcu 249 roku^[3]. Decjusz wyruszył na Italię i w sierpniu lub wrześniu 249 pokonał armię Filipa w bitwie pod Weroną^[4]. Filip zginął, a jego syn i nominalny współrządca Filip II został zamordowany w Rzymie na wieść o upadku ojca^[4]. Senat uznał nadaną Decjuszowi godność cesarską. Pierwszy zachowany dokument cesarski Decjusza datowany jest na 16 października 249^[5].

Decjusz oprócz zwyczajowych tytułów cezara i augusta przybrał również jako przydomek imię Trajana – na cześć władcy z okresu świetności Cesarstwa (także zwycięzcy znad Dunaju)^[4]. Oficjalnie współrządził wraz ze swymi synami, którzy w 250 otrzymali tytuły cezarów, a w maju 251 podniesiono ich do godności augustów^[6].

Kampanie przeciw barbarzyńcom

Późną wiosną 250 roku, wykorzystując niedawny konflikt wewnętrzny w cesarstwie, plemiona Karpów zaatakowały Dację i pogranicze Mezji Dolnej i Górnej, natomiast Goci pod wodzą Kniwy wkroczyli do Mezji Dolnej^[4]. Kniwa został odparty spod Novae przez Treboniana Galla (późniejszego cesarza), i ruszył na południe, gdzie najpierw oblegał miasto Nikopolis, a następnie, posuwając się jeszcze dalej na południe, dołączył do innego zgrupowania Gotów oblegających trackie Filipopolis (obecnie bułgarski Płowdiw)^[4]. Decjusz, który powrócił z armią nad Dunaj i wyparł Karpów, podążał za Gotami, lecz zaatakowany został przez oddziały Kniwy pod Bereą^[7]. Rzymianie ponieśli klęskę i Decjusz tymczasowo wycofał się do Oescus, pozostawiając Gotom swobodę działania^[7]. Wkrótce potem Filipopolis poddało się oblegającym je barbarzyńcom^[7].

Działania wojenne przeciwko Gotom Kniwy wznowiono w 251, kiedy armia rzymska na czele z Decjuszem i jego synem Herenniuszem wyruszyła na barbarzyńców powracających nad Dunaj, gdzie cesarz nakazał wzmocnienie pozycji obronnych^[7]. Rzymianie pokonali kilka mniejszych oddziałów gockich, by potem doścignąć główne siły pod Abrittus^[7]. Na niedogodnym dla Rzymian terenie doszło tam do bitwy, w której zwyciężyli Goci, a cesarz z synem zginęli na polu walki^[7]. Decjusz był pierwszym władcą Cesarstwa Rzymskiego, który z całą pewnością zginął w walce z najeźdźcami^[8].

Na nowego cesarza legiony wybrały Treboniana Galla, mimo że w Rzymie przebywał młodszy syn Decjusza – Hostylian, pełnoprawnie noszący tytuł augusta^[9].

Polityka wewnętrzna

W polityce wewnętrznej Decjusz wycofał większość reform podatkowych Filipa Araba, wracając do systemu z czasów Sewerów^[10].

Klęska z roku 250 zapoczątkowała trudności wewnętrzne. Na początku 251 w Rzymie wybuchła rewolta Licinianusa, a nad Renem zbuntowała się armia^[7]. Wprawdzie obie sytuacje zostały opanowane przez dowódców Decjusza, osłabiły jednak prestiż i pozycję cesarza^[7]. Prawdopodobnie odpowiedzią na te wydarzenia była emisja serii monet, które miały przedstawić Decjusza jako obrońcę cnót starorzymskich^[7].

 Osobny artykuł: Prześladowanie chrześcijan za panowania Decjusza.

Być może kierowany przekonaniem, że klęski dotykające państwo wynikają z braku respektu dla oficjalnej religii, cesarz wydał (nie później niż w styczniu 250 roku^[11]) edykt nakazujący wszystkim obywatelom Cesarstwa złożenie ofiar bogom rzymskim^[b]. Na takie działanie Decjusza mógł też wpłynąć fakt, iż jego poprzednik Filip sprzyjał chrześcijanom, w dodatku Rzym właśnie rozpoczynał drugie tysiąclecie swojego istnienia^[12]. Edykt nie był wymierzony umyślnie przeciw chrześcijanom (których zapewne w jego tekście nawet nie wspomniano^[11]), lecz jego postanowienia uderzały głównie w ich wspólnoty^[c], gdyż w cesarstwie tylko oni i żydzi wyznawali bezwzględny monoteizm. W miastach powołano specjalne komisje, wobec których obywatele zmuszeni byli składać wymagane ofiary wraz z oficjalną deklaracją przywiązania do oficjalnej (rzymskiej) religii^[13]. Skutkiem było pierwsze ogólnokrajowe prześladowanie chrześcijan, jako że za odmowę wypełnienia edyktu groził wyrok śmierci^[11]. Działania te osłabły jednak w 251, kiedy Decjusz ponownie wyruszył przeciw barbarzyńcom nad Dunaj^[7].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• JohnJ. Drinkwater JohnJ., Maximinus to Diocletian and the 'crisis', [w:] Alan K.A.K. Bowman, PeterP. Garnsey, AverilA. Cameron (red.), The Cambridge Ancient History: The Crisis of Empire, A.D. 193–337, t. XII, Cambridge University Press, 2005, ISBN 978-0-521-30199-2  (ang.).
• AleksanderA. Krawczuk AleksanderA., Poczet cesarzy rzymskich, Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2001, s. 398, ISBN 83-207-1489-3, OCLC 749593191 .
• Юлий Б.Ю.Б. Циркин Юлий Б.Ю.Б., Император Деций: попытка возрождения Рима, „Мнемон” (8), Санкт-Петербургский государственный университет, 2009, s. 313–328  (ros.).

Linki zewnętrzne

• Roman Emperors - DIR Trajan Decius [online], www.roman-emperors.org [dostęp 2016-07-10] .