Waterlandse zwaan

De Waterlandse zwaan is een zwaan die veelvuldig in lokale wapens in de Noord-Hollandse regio Waterland voorkomt. De zwaan komt in meerdere gemeentelijke wapens, maar ook in meerdere familiewapens voor. In tegenstelling tot de wapenstier is er rond de zwaan geen volksverhaal bekend, waardoor er geen verklaring is voor de herkomst van de zwaan.

De zwaan verscheen niet alleen in de wapens van een aantal gemeentes, maar ook in dat van de Waterlandse Unie, de waterschappen De Waterlanden en een van diens voorgangers Dijkbestuur van Waterland. Ook twee families voerden een zwaan in hun wapen, te weten: de heren van Purmerend en een tak van het geslacht Persijn. De burcht van de familie zou zou ook de naam Swaensborch hebben gehad.^[1]

De meeste wapens met een zwaan er in zijn ouder, het wapen van Landsmeer is van voor 1726 toen er een rechthuis met gevelsteen ontworpen werd,^[1] alleen het wapen van de gemeente Waterland is relatief nieuw, dat is in 1993 ontworpen.

Symboliek

De symboliek van de zwaan is wel deels bekend. Zwanen waren gedurende de Middeleeuwen een statussymbool, hoe meer zwanen iemand had hoe meer status die persoon had. Alleen de adel mocht zwanen houden, zij hadden ook af en toe zwaan op het menu staan. Deze gebruiken hielden in de 17e eeuw op met bestaan.

In vrijwel alle wapens houdt de zwaan in de rechterpoot een bundel van zes tot negen pijlen vast. Deze pijlenbundel symboliseert de negen belangrijkste dorpen en steden in de regio Waterland.^[2] Een gevelsteen met dit wapen, om precies te zijn die van de Waterlandse Unie, bevindt zich in het raadhuis van Ransdorp. De zwaan houdt op deze steen een bundel van zes pijlen in zijn rechterpoot. De zes pijlen staan voor: Ransdorp, Zuiderwoude, Landsmeer, Broek in Waterland, Zunderdorp en Schellingwoude. Onder de gevelsteen staat de volgende tekst om de Unie extra te benadrukken: Eendracht doet cleyne saecken bloeyen in macht en oock in welstant groeyen.^[3]

Galerie

De volgende wapens hebben de Waterlandse zwaan op het schild staan:

• 
  Het wapen van Broek in Waterland
• 
  Het wapen van Buiksloot
• 
  Het wapen van Dijkbestuur van Waterland
• 
  Het wapen van Landsmeer
• 
  Het wapen van Nieuwendam
• 
  Het wapen van Ransdorp
• 
  Wapen van de gemeente Waterland
• 
  Wapen van het waterschap De Waterlanden

De volgende wapens hebben ook een zwaan en zijn al dan niet verbonden met die van Waterland:

• 
  Wapen van de gemeente Zwammerdam
• 
  Wapen van de gemeente Heist-op-den-Berg
• 
  Wapen van de gemeente Zijpe
• 
  Wapen van de gemeente Wieringerwaard
• 
  Wapen van de gemeente Schellingwoude
• 
  Wapen van de gemeente Tongeren