Alsem

Alsem
Citroenkruid (Artemisia abrotanum)
Taxonomische indeling
Rijk:Plantae (Planten)
Stam:Embryophyta (Landplanten)
Klasse:Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade:Bedektzadigen
Clade:'nieuwe' Tweezaadlobbigen
Clade:Campanuliden
Orde:Asterales
Familie:Asteraceae (Composietenfamilie)
Onderfamilie:Asteroideae
Geslachtengroep:Anthemideae
Geslacht
Artemisia
L. (1753)
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Alsem op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie

Alsem (Artemisia) is een geslacht uit de composietenfamilie (Asteraceae).

Soorten

Diverse soorten van dit geslacht komen in Nederland en België voor:

  • Absintalsem - A. absinthium
  • A. ludoviciana (adventief uit Noord-Amerika)
  • Bijvoet - A. vulgaris (komt veel voor, langs wegbermen en op ruige plaatsen)
  • Duinaveruit - A. campestris subsp. maritima (groeit in schorren en kwelders)
  • Rechte alsem - A. biennis
  • Wilde averuit - A. campestris subsp. campestris (langs rivierdalen en in de duinen)
  • Zeealsem - A. maritima
  • Witte alsem - A. alba (synoniem: A. camphorata), een zuidelijke soort vindt men op de kalkrotsen van de Fonds de Leffe (Zuid-België)
  • Wijde alsem, Koreaanse bijvoet (ssuk), Japanse bijvoet (yomogi) - A. princeps (oorspronkelijk afkomstig uit Japan, China en Korea, maar sinds 2000 waargenomen in België en Nederland)[1][2][3][4]

Wereldwijd komen verder nog meer dan honderd soorten voor, waaronder:

  • A. laciniata
  • A. oelandica
  • A. norvegica Fr. — Noorse bijvoet
  • A. indica Willd. — Oosterse bijvoet

Daarnaast worden citroenkruid (A. abrotanum) en dragon (A. dracunculus) gekweekt.

De naam alsem verwijst in het bijzonder naar de absintalsem (A. absinthium). Aan de knoppen van deze plant wordt vanouds een geneeskrachtige werking toegeschreven. Het bittere aftreksel van deze knoppen vormt een belangrijk bestanddeel van de dranken vermout en (klassieke) absint. De smaakstof die daarbij een rol speelt is het naar menthol ruikende terpeen thujon.

Medicinaal

Zomeralsem, zoete alsem of qing hao (A. annua) wordt in de traditionele Chinese geneeskunde gebruikt. Beweringen dat een eenvoudige kruidenthee van zomeralsem een doeltreffende behandeling zou zijn tegen malaria, werden door de WHO tegengesproken omdat er geen klinische studies waren. In sommige landen werd de verkoop van het middel bij wet verboden.[5][6] De enige wetenschappelijke studie die werkzaamheid aantoonde, is in 2020 ingetrokken nadat de auteurs onder meer de betrouwbaarheid van de data niet konden staven.[7][8]

De plant wordt in de moderne geneeskunde gebruikt als bron van artemisinine, een nobelprijswinnend[9] antimalariamiddel. De WHO waarschuwt tegen het gebruik ervan als monotherapie, omdat dit de parasiet resistent maakt.

Bijbel

In het Oude Testament wordt alsem (Hebr. לַעֲנָה, la'ana) vanwege zijn bittere smaak als spreekwoordelijk voorbeeld voor iets uiterst smartelijks gebruikt, meestal in samenhang met gal.

Profetische uitlegging van de atoomramp in Tsjernobyl

In het Bijbelboek Openbaring (Apocalyps), (hoofdstuk 8) wordt alsem (Gr. Ἄψινθος, apsinthos) eenmalig genoemd:

10 De derde engel blies op zijn bazuin. Uit de hemel viel een grote ster, die zo fel brandde als een fakkel. Hij viel op een derde deel van de rivieren en op de waterbronnen.
11 De naam van de ster is Alsem. Dat derde deel van het water werd alsem. Veel mensen stierven door het water, dat bitter geworden was.

Na de kernramp van Tsjernobyl in 1986, ontstond de hypothese dat deze tekst een voorspelling van die ramp was. Met name een aflevering van Michael Palins reisprogramma Pole to pole had de verspreiding van dit verhaal als gevolg. De naam "Tsjernobyl" (Чорнобиль) heeft twee betekenissen:[10]

  1. de verlaten stad Tsjernobyl in Oekraïne. De naam komt van een samenvoeging van "Чорно" (zwart) en "Біла" (wit), mede door de ligging nabij de grens met Wit-Rusland (Belarus).
  2. bijvoet (A. vulgaris), een van de soorten uit het geslacht alsem (Полин). De naam "Tsjernobyl" is afkomstig van de zwartachtige stengels. In het Oekraïens staat bijvoet ook bekend onder de naam Полин звичайний.
Bronnen, noten en/of referenties
  1. ↑ (en) Artemisia princeps. www.eppo.int. Geraadpleegd op 7 april 2022.
  2. ↑ Wijde alsem - Artemisia princeps. www.verspreidingsatlas.nl. Geraadpleegd op 7 april 2022.
  3. ↑ Nederlands Soortenregister. www.nederlandsesoorten.nl. Geraadpleegd op 7 april 2022.
  4. ↑ (mul) Verloove, F., R. Andeweg (28 januari 2020). [Artemisia princeps L. (Asteraceae), an overlooked invasive ...https://natuurtijdschriften.nl › GOR2020042001001 Artemisia princeps L. (Asteraceae), an overlooked invasive Far Eastern weed in Western Europe]. Gorteria – Dutch Botanical Archives 42: 2020. ISSN:2542-8578
  5. ↑ (en) Lutgen, Pierre, Artemisia against malaria: efficient but banished. Malaria World (20 juli 2015). Gearchiveerd op 13 augustus 2021.
  6. ↑ (en) Could the Artemisia plant be the cure for malaria?. France 24 (20 oktober 2017). Gearchiveerd op 3 april 2021.
  7. ↑ Retraction notice to “Artemisia annua and Artemisia afra tea infusions vs. artesunate-amodiaquine (ASAQ) in treating Plasmodium falciparum malaria in a large scale, double blind, randomized clinical trial”, Phytomedicine, vol. 78, 2020. DOI:10.1016/j.phymed.2020.153304
  8. ↑ Saga artemisia : quelles leçons en tirer ?, Esanum.fr, 28 september 2020. Gearchiveerd op 11 april 2021.
  9. ↑ Nobel prijs Artemisinine. Gearchiveerd op 12 december 2020.
  10. ↑ volgens de Oekraïense Wikipedia, zie w:uk:Чорнобиль (значення)
Externe link
  • Linnaean herbarium (S-LINN), Artemisia - Afbeeldingen van 15 Artemisia soorten uit het herbarium van Carl Linnaeus
Mediabestanden
Zie de categorie Artemisia van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
· · Sjabloon bewerken
Soorten van het geslacht Artemisia (Alsem)

... · A. abrotanum (Citroenkruid) · A. absinthium (Absintalsem) · A. alba (Witte alsem) · A. annua (Zomeralsem) · A. biennis (Rechte alsem) · A. campestris · A. campestris subsp. campestris (Wilde averuit) · A. campestris subsp. maritima (Duinaveruit) · A. dracunculus (Dragon) · A. maritima (Zeealsem) · A. norvegica · A. oelandica · A. vulgaris (Bijvoet) · ...