Danubioko Limesa

Danubioko limesa (alemanez: Donaulimes), Danubio arroaren inguruan erromatarrek eraiki zuten muga militar edo limak dira, Bavariako egungo Alemaniako estatuan, Austrian, Eslovakian, Hungarian, Kroazian, Serbian, Bulgarian eta Errumanian, Danubio ibaian.

Danubio ez zen beti eta leku guztietan muga izan, eta erromatarrek iparraldera edo hegoaldera eraman zuten muga behar militarren arabera, lortutako konkista militarren arabera, baina leku askotan iraun zuen defentsa-egitura iraunkor samar gisa denboraldi luzean. Muga zaintza-dorre, legio-kanpaleku (castra) eta gotorleku txikiekin-ekin (castella) zaintzen zuen Inperioak. Danubio azpiko muga zen. Ibaiaren emari handiak direlako, eta ertzetako lur zingiratsuak izan ohi direlako, ez zuten harresirik eta lubanarrorik behar izan inguru horretan, baina ibaia igaro zitekeen lekuetan, ibietan, gotorleku eta guardia-postu batzuk eraiki ziren.

Kanpalekuak I mendearen erdialdean eraiki ziren. Hasieran, kanpalekuak zurezko hormak zituzten eta lubanarroz inguratuak zeuden, baina geroago, Trajanoren agindupean, harrizko hormez itxi ziren.

Errepide erromatar bat, Danubio bidea (latinez: Via Istrum), limes-ean eraiki zuten, eta bertako estazioak, kanpalekuak eta gotorlekuak lotu zituen Danubioko deltaraino.^[1]

2021ean, Danubioko limes-eko mendebaldeko segmentua UNESCOren Mundu Ondarearen Zerrendan sartu zen, "Inperio Erromatarraren mugak" izeneko Mundu Ondarearen barruan.^[2]

Azpizatiketak

Muga horren luzera dela eta, Danubioko limes-a zati hauetan banatzen da maiz, egungo historiografian: Rhetiako limesa, Danubio ibaian zehar dauden elementuak baino ez dira Danubioko limesaren parte); Norika probintziako limesa; Panoniako limesa (Goiko eta Beheko Panonian) eeta Mooesiakoa

Alemania eta Austria

Austriako kanpamendu erromatar zaharrena Carnuntum izan zen. Mendebaldean, hamalau kilometrora, tropa laguntzaileen gotorleku indartsu bat (Hilfskastell) eraiki zuten Schlögenetik gertu (gaur egun Haibach ob der Donau udalerrian), Austria Garaian. Une horretan, limesa Vienatik Linzera zihoan, egungo Wiener Straße (B 1) errepideari jarraituz.

Danubio ibaiak ez zuenez beti babes egokia eskaintzen, zubi-buruak eraiki zituzten iparraldeko ertzetan Marcomannien parean, Stillfried edo Oberleiser Bergen-en, besteak beste.

Erortzen ari ziren gotorlekuen kopurua berriro berritu ziren Valentiniano I enperadorearen garaian (K. o. 364–375) eta azken taktika militarrekin bat etorriz hobetu ziren. Hormak loditu eta defentsa-lubanarroak berritu ziren. Gainera, dorreak eraiki ziren harresietan zehar, adibidez, 1960an Oberranna herrian aurkitutako zaintza-dorre bat bezala. Gotorleku hauek beste ehun urte iraun zuten Mendebaldeko Erromatar Inperioa desegin baino lehen. 488. urtean egungo Austriako lurraldea garbitu zen. Danubioren behealdeko bideetan zehar erromatarren gotorlekuak konpondu ziren, batez ere Anastasio I.a eta Justiniano I.aren agintaldietan.

Defentsarako dorre batzuek zutik diraute: Bacharnsdorf-en, Behe Austrian, Mautern-en (Favianis) eta Traismauer-en (Augustiana). Tulln eta Zeiselmauerren ere dorrearen hondakinak ikusten dira oraindaino. Kürnberg-eko basoan ere, Linzetik hurbil, erromatarren garaiko zaintza-dorre baten hondakinak daude.

Legioaren kanpalekuak egungo herri eta hirieta ezarri ziren^[3]: Lauriacuma (Enns); izen ezezaguneko bat (Albing, Austria Behea); Vindobona (Viena) eta Carnuntum. Beste tropa moten kanpalekuak (castra) eta gotorleku txikiagoak (castella) egon ziren^[3].

Behe Panonia

K.o. 103. urtean, Trajano enperadoreak bi zatitan banatu zuen Pannonia probintzia: Goi Panonia eta Behe Panonia. Behe Panoniako probintzia Danubioko ekialdeko lurrak bildu zituen, gaur egun Hungaria, Serbia, Kroazia eta Bosnia eta Herzegovina. hiriak (civitate) eta soldadu ohien hiriak (coloniae) Danubio ibaiaren alde bietan eraiki ziren, horietako bat, adibidez, gerora Pest edo Belgrad hiriak izango zirenak.

Behe Danubio

Danubioko Behereko errepidea Tiberio enperadorearen garaian eraiki zen, K.o. I. mendean, Danubio Beherean, egungo Bulgariaren eta Errumaniaren artean, eta zehazki, ibaiaren alde bulgariarrean.

Kanpaleku erromatarrak, garnizio txikiagoentzako kanpalekuak eta zaintza-dorreak eraiki ziren Danubioren bi aldeetan. Asentamendu zibilak ere eraiki ziren, batez ere legionario ohientzat et beste tropetako beteranoentzat. K.o. I. mendean Danubio Beherean ezarri ziren lehen garnizioak hauke dira: Augustae (Hurlets herrixkatik gertu); Valeriana (Dolni Vadin herrixkatik gertu); Variana (Leskowez herrixkatik gertu); Almus (Lom herrixkatik gertu); Regianum (Kozloduy herritik gertu, Bulgaria ipar ekialdean); Sexaginta Prista (Ruse herritik gertu); Dorostorum (Silistra herritik gertu); Ratiaria (Artschar herritik gertu); Novae (Svishtov herritik gertu); Viminatium (Kostolacetik gertu, Serbia ekialdea); Singidunum (Belgrado) eta Oescus (Bulgariako Pleven hiritik gertu)

Mapak

Rin eta Danubio arteko goi mailako Raetiako limesa (edo Germania Garaiko eta Raetiako limesa)
Norikako eta Panonietako limesa egungo Austrian
Pannonietako limesa gaur egungo Eslovakian, Hungarian, Kroazian eta Serbian
Moesiako limesa egungo Bulgarian eta Errumanian

Erreferentziak

↑ The widespread name for the lower courses of the Danube river in Roman times was the Ister.
↑ «Frontiers of the Roman Empire – The Danube Limes (Western Segment)» UNESCO World Heritage Centre (United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization).
↑ ^a ^b The Roman Limes in Austria retrieved 25 May 2009

Bibliografia osagarria

Ralph F. Hoddinott (1975). Bulgaria Antzinaroan. Sarrera arkeologikoa. Ernest Benn Ltd., Londres, ISBN 0-510-03281-8, or. 111–142.
Kurt Genser (1990) Der Donaulimes in Österreich (= Schriften des Limesmuseum Aalen. Bol. 44). Württembergisches Landesmuseum, Stuttgart.
Gerda von Bülow et al. (arg.) (1999): Der Limes an der unteren Donau von Diokletian bis Heraklios. Vorträge der Internationalen Konferenz Sviνtov, Bulgarien (1998ko irailaren 1etik 5era). Verlag NOUS, Sofía.
Susanne Biegert (arg.) (2000): von Augustus bis Attila. Leben am ungarischen Donaulimes (= Schriften des Limesmuseum Aalen. 53. lib.). Theiss, Stuttgart.
Herwig Friesinger eta kol. (arg. ) (2002): Der römische Limes in Österreich. Führer zu den archäologischen Denkmälern. 2. argitaraldi berrikusia. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Viena.
Jilek sonja (2009) Grenzen des Römischen Reiches: Der Donaulimes, eine römische Flussgrenze. Uniwersytet Warszawski, Varsovia, ά83-928330-7-9.

Kanpo estekak

Eslovakiako Errepublikako Monumentuen Kontseilua ): Danubio ibaiaren mugak Eslovakian. Antzinako monumentu erromatarrak Danubio Erdian. Eslovakiako limak UNESCOren Gizateriaren Ondare izendatzeko azken dokumentu inprimatua. Bratislava, 2011, 2013ko maiatzaren 4an berreskuratua (pdf; 5.8 MB).
Zsolt Máté u. a.: Erromatar Inperioaren mugak. Ripa Pannonica Hungarian (RPH). Izendapen adierazpena. 1. Kultura Ondarearen Bulego Nazionala, Budapest, 2011, ISBN ά963-7474-31-6, 2013ko maiatzaren 4an berreskuratua (pdf; 3.1 MB).
Zsolt Máté u. a.: Erromatar Inperioaren mugak. Ripa Pannonica Hungarian (RPH). Izendapen adierazpena. 2. Mapak eta planoak, jabetza izendatuaren mugak eta indargetze-eremua erakutsiz. Kultura Ondarearen Bulego Nazionala, Budapest, 2011, 2013ko maiatzaren 4an berreskuratua (pdf; 119 MB).
Zsolt Visy: Danube Limes proiektuaren ikerketa arkeologikoa 2008 eta 2011 artean. Pécs-eko Unibertsitatea, Arkeologia Saila, Pécs, 2011, ISBN ά963-642-447-3, 2013ko maiatzaren 4an berreskuratua (pdf; 24 MB).
"Der römische Limes - ein Weltkulturerbe ?", Science.ORF.at Institut für Ur- und Frühgeschichte, Universität Wien (alemanieraz) (Artxibatua)
Danube Limes Limesari buruzko informazio-orriak (alemana, ingelesa)
Limes, Fronteriele Imperiulus Roman in Romania. (errumaniera, ingelesa)